Ngaahi fakahū fakakaukau ‘a e Kāinga Ora ki he ngaahi palani fakafeitu‘ú

‘I he tu‘unga ko e kautaha ma‘u mafai ‘a e Pule‘angá ki he langa fakalakalaka ‘i he feitu‘u koló, ‘oku mau fakamafeia, fakafaingofua‘i mo ‘oatu ‘a e ngaahi ‘api kalasi kehekehe ‘i he ngaahi feitu‘u totonu fakafou ‘i ha ngaahi founga kehekehe ki he langa fakalakalaka ‘i he feitu‘u koló, kau ai ‘a e fengāue‘aki mo e ngaahi kosilio fakakoló ‘i he ngaahi palani ki he feitu‘u koló.

‘Oku mau poupou ki hono ma‘u ‘o ha ngaahi ola lelei ‘e lava ke ‘omi ‘e he Fakamatala Fakafonua ki he Tu‘utu‘uni Ngāue kau ki he Langa Fakalakalaka ‘i he Feitu‘u Koló 2020 (NPS-UD) mo e Ngaahi Makatu‘unga ki he Tu‘unga Lotoloto ‘o e Pupupupu ‘a e Ngaahi ‘Api Nofo‘angá (Medium Density Residential Standards pe MDRS) ki he ngaahi komiunitií. ‘Oku mau fengāue‘aki fakatou‘osi mo e pule‘anga fakafonuá mo e fakakoló ke fakapapau‘i ko hono fakahoko ‘o e NPS-UD ‘e lava ke ngāue ia ke a‘usia ‘a e ngaahi ‘ātakai ‘oku ngāue lelei ‘i he feitu‘u koló.

Ngaahi Palani Fakavahé

Ko e ngaahi Palani Fakavahé (mo e ngaahi palani ‘oku fakataumu‘a ki ha kolo pau, ‘i he ngaahi tu‘unga ‘e fiema‘u aí) ko ha ngaahi pepa palani fakalao ia ‘oku fa‘u pea tataki ‘e he kau ma‘u mafai fakafeitu‘u ‘a Nu‘u Silá. ‘Oku fiema‘u kinautolu ‘i he malumalu ‘o e lao Resource Management Act (RMA) pea ko e ngaahi tohi-tu‘utu‘uni ia ‘oku nau pule‘i ‘a e feitu‘u, mo e founga, ‘oku lava ke fakahoko ‘aki ‘a e ngaahi ngāué mo e langa fakalakalaká.

‘I he taimi ‘oku fa‘u fo‘ou ai ‘e he kau ma‘u mafai fakafeitu‘ú, pe ko ha fakatonutonu ki ai, ‘a e ngaahi pepa palani fakalaó, ‘oku fakaafe‘i atu ‘a e kakai ‘o e ngaahi ‘apí, kau ma‘u ‘apí, tangata whenua (tangata‘ifonuá), ngaahi kautaha fakahoko ngāue ki he ngaahi ngāue lalahí, ngaahi kautaha fakapule‘angá, mo e ngaahi kupu fekau‘aki tefito kehé ke fakahū atu ‘enau ngaahi fakakaukau fekau‘aki mo e palani fakaangaangá ko ha konga ia ‘o e ngaahi ngāue ‘oku fokotu‘u mai ‘e he RMA.

‘Uhinga ‘oku mau fakahū atu ai ‘emau fakakaukaú

‘Oku mau fakahū atu ‘emau fakakaukau ki he ngaahi palaní ke tokoni ke faitatau, fakapotopoto mo lelei ‘a e ngāue‘aki ‘o e NPS-UD mo e MDRS, koe‘uhi ke fakamafeia hono langa ‘a e ngaahi ‘api fe‘unga ‘i he ngaahi feitu‘u ‘a ia ‘oku lelei ai ‘a e ma‘u ngāué, akó, ngaahi sēvesí mo e ngaahi feitu‘u fakamānakó; pea tānaki atu ki aí, koe‘uhi ke mau fengāue‘aki fakataha atu ki hono a‘usia ‘a e tōnounou lolotonga ‘i he lahi ‘o e ngaahi ‘api ‘oku fiema‘u ke fakalakalaka‘i ‘aki ‘a hono ma‘u ha ngaahi fale takatakai ‘i he fonuá ‘oku fe‘unga mo e ivi fakapa‘angá.

‘Oku mau tokanga ki ai ‘o ‘ikai ngata pe ‘i homau lakanga ko ha kautaha ‘oku mau fakaai atu ‘a e ngaahi fale nofo‘anga ma‘á e kakaí ka ‘i homau lakanga foki ko ha kautaha ma‘u kelekele, ko ha kautaha langa fakalakalaka ‘o ha ngaahi fale nofo‘anga, pea mo ha kautaha ‘okú ne fakamalava ha ngaahi langa fakalakalaka ‘i he feitu‘u koló ‘a ia ‘oku tu‘unga lelei pea ngāue lelei.

‘I he tu‘unga ko ha kautaha fakafofonga ‘o e Kalauní, ‘oku fakafatongia mai ‘aki kimautolu ‘a e pa‘anga ‘a e kau totongi tukuhaú ke fakahoko ‘a e ngāue ki homau fatongia tu‘utu‘unia ke fakamafeia hono langa ha ngaahi ‘api ma‘á e kakaí, māketí mo e ngaahi ‘api ma‘ama‘á ‘i he ngaahi feitu‘u ‘oku fie nofo ai ‘a e kakaí. ‘I he kau atu ki he ngaahi ngāue mo e pouaki ‘o hono fa‘u ‘a e ngaahi palani ki hono ngāue faitatau ‘aki ‘a e ngaahi tu‘utu‘uni mo e ngaahi lao fekau‘aki ‘a e Pule‘angá ki he ngaahi falé mo e langa fakalakalaka ‘i he feitu‘u koló, te mau lava ‘o tokoni ke ma‘u ha fakapapau‘i‘anga taimi lōloa ‘o tatau pē ki he ngaahi kautaha langa ‘o e ngaahi fale ma‘á e kakaí mo e fakataautahá, ki he feitu‘u mo e founga ke langa ‘aki ‘a e ngaahi ‘apí, ‘o lava ke fakasi‘isi‘i ange ai ‘a e taimi mo e ngaahi fakamole ki he kotoa ‘o e tafa‘aki fakangāué ni.

‘I laló ‘oku mau fakafehokotaki ai ki he ngaahi fakahū fakakaukau kuo mau fakahoko ki he ngaahi palani kuo fokotu‘ú, pe ngaahi palani ke liliú, ki he ngaahi kōsilio Tu‘unga 1 mo e 2, pehē ki ha ngaahi kōsilio Tu‘unga 3 ‘e ni‘ihi kuo filifili*. ‘Oku fakafo‘ou ‘a e peesi ko ‘ení ‘i he taimi ‘e paaki ai ‘e he ngaahi kōsilió ha ngaahi fakahū fakakaukau fakalahi ‘oku kaunga ki ha ngaahi palani ‘e liliu.

Ko e founga ‘oku muimui ki ai ‘a e ngaahi kōsilió ke faitu‘utu‘uni ki ha ngaahi palani ‘oku fokotu‘u ke fakahoko mo ha ngaahi palani kuo fokotu‘u ke liliu, ‘oku fiema‘u ai ‘a e kau fakahū fakakaukaú (submitters), hangē ko e Kāinga Ora, ke nau teuteu‘i ha ngaahi 'fakahū fakakaukau fakalahi', pehē ki hono teuteu‘i mo fakahū atu ‘o ha ngaahi fakamo‘oni ki ha ngaahi fakataha faka‘eke‘eke (hearings). ‘E malava ke kau ki heni ha ngaahi liliu ki he me‘a na‘a mau kumia ‘i he‘emau ngaahi fuofua fakahū fakakaukaú.

Ki ha ngaahi pepa poupou pe fakamatala fakalahi fekau‘aki mo e ngaahi founga liliu ki he palaní, kātaki ‘o vakai ki he uepisaiti ‘a e kōsilio ‘oku kaunga ki aí.

*‘Oku lisi ‘e he National Policy Statement (Pepa palani ki he pule‘angá ki hono fakahoko ha tu‘utu‘uni ki ha ngaahi palopalema fakafonua) ki he Langa Fakalakalaka ‘i he Feitu‘u Koló (NPS-UD)(external link) pe ko fē ‘a e ngaahi kōsilio ‘oku kalasi Tier 1 pe 2, pea mo ‘oatu foki ha ‘uhinga ki hono fakapapu‘i ‘a e kalasi Tier 3 ha kōsilio