Ko ‘emau Polokalama ki he Kelekelé (Land Programme)

‘Oku tokoni ‘a e me‘a ngāue tefito ko ‘ení ki he Kāinga Ora ke malava ‘o ma‘u ai ha ngaahi fale nofo‘anga ‘i he feitu‘u ‘oku ‘ikai lava ke feau ‘e he māketí, pea tokoni mai ke mau fakahoko atu ‘a e ngaahi fiema‘u mu‘omu‘a ‘a e pule‘angá ki he langa fakalakalaka ‘i he feitu‘u ‘i koló.

Ke a‘usia ‘ení, ‘oku mau hoa ngāue ai mo e ngaahi kōsilio fakakoló, iwi mo e ngaahi hoa ngāue kehe ‘i he ngaahi langa lalahí, ‘i he feinga ke tokonia ‘a e māketí ke tuku atu ‘a e lahi mo e fa‘ahinga fale nofo‘anga ‘oku mau fiema‘u ko ia ke toe ma‘ama‘a ange ai ‘a e ngaahi fale nofo‘angá.

‘Oku anga fēfē ‘a ‘ene ngāue?

‘Oku malava ‘a e Kāinga Ora ‘i he polokalamá ni ‘o nō ‘a e mahu‘inga ‘oku a‘u hake ki he $2 pilioná ki he fakatau kelekelé/konga ‘apí mo e ngaahi fakamole ki he langa fakalakalaká ke malava ai ‘a hono tuku atu ‘o ha ngaahi ‘api nofo‘anga ma‘ama‘a ki he māketí.

‘Oku fakataumu‘a ‘a e Polokalamá ke ne fakahoko ha ngaahi polōseki ‘i he kotoa ‘o e fonuá ‘i ha ngaahi tu‘unga kehekehe ‘i he feitu‘u koló, ‘o kamata meí he ngaahi feitu‘u na‘e te‘eki ai langa ki mu‘á (Greenfield) ‘i he ngaahi tafatafa kolo ki tu‘a ‘i he ngaahi ngata‘anga ‘o e koló ‘o a‘u ki he ngaahi polōseki ‘i he ngaahi loto kolo ‘osi langá (Brownfield).

Ko e sīpinga angamaheni ki hono fakahoko atu ‘o e polokalamá ‘oku kau ki ai ‘a hono fakatau tāketi pau ‘e he Kāinga Ora ‘a e kelekelé ‘i hono tūkunga fakaenatulá pē pea ngaohi leva ia ke ‘mateuteu ki he langá‘ - fakahoko ‘o hono fakatokalelei‘i ‘o e kelekelé, ngaahi ngāue ‘enisinia sivile pea hoko mo hono fa‘a tofi ‘a e kelekelelé ki ha ngaahi konga ‘api iiki ange ke fakatau atu, pe ki ha ‘ngaahi konga ‘api ke langa ai ha ngaahi fale lahi ‘aupito’ (superlots). Hili hono fakataú, ‘e hoa ngāue leva ‘a e Kāinga Ora mo e ngaahi kautaha langa fakalakalaka fakataautaha ‘i hono tuku atu ‘o ha ngaahi ola ko ha ngaahi fale mo ha ngaahi nāunau fakamānako.

‘Oku anga fēfē ‘a ‘emau fili ‘a e kelekele ke mau fakatau mai?

‘Oku teke ‘a e Polokalama ki he Kelekelé ‘a e Kāinga Ora ‘e he ngaahi tefito‘i fakakaukau mo e ngaahi fiema‘u mu‘omu‘a kuo ‘osi fai ki ai ‘a e felotoí, pea ‘okú ne muimui ki he founga ‘oku fakatefito ‘i ha feitu‘u pau, ‘o fakataumu‘a ke ‘ave ‘a e tali totonú ki he feitu‘u totonú.

‘Oku ‘osi fokotu‘u ‘a ‘emau founga ngāue mālohi mo ‘ata ki tu‘a ki he ngaahi faitu‘utu‘uni fekau‘aki mo e ngaahi fakatau kelekele lalahí. ‘Oku mau fakakaukau‘i ‘a e ngaahi tūkunga mo e ngaahi fiema‘u makehe ‘a e ngaahi vāhengá mo e ngaahi vāhenga iikí kehekehe (pea kapau ‘oku ‘ikai feau ‘eni ‘e he māketi taautahá), pehē foki ki he mahu‘inga fakafonua ‘o e kelekelé ki he kakai Maulí, pea mo e ‘i ai ha ngaahi hoa fakahoko ngāue (delivery partners) ‘i he vāhenga ko iá ‘e lava ‘a e Kāinga Ora ‘o fengāue‘aki mo ia ke tuku atu ha ngaahi fale nofo‘anga.

‘Oku ‘i ai ‘a ‘emau timi pōto‘i mo taukei ‘a ia ‘oku nau kumi ‘a e ngaahi ‘api mo e kelekele fe‘unga te mau lava ‘o fakatau ‘a ia ‘oku fenāpasi mo e ngaahi fiema‘u ‘a ha feitu‘u. ‘E lava foki ke fetu‘utaki mai ha kau fakafofonga fakatau ‘api pe kau ma‘u ‘api taautaha na‘e te‘eki ke mau fetu‘utaki.

Ko e taimi lahi tahá ko e ngaahi fakatau kelekele ‘a e Kāinga Ora ‘oku fakahoko ia ‘i tu‘a meí he māketí, ‘a ia ‘o fakafou ‘i ha fakatau fakaetaautaha. Ka neongo iá, ‘oku pau ke mau kau atu ‘i he taimi ‘e ni‘ihi ki he fefakatau‘aki ‘i he māketi fakalūkufuá ke ma‘u ha kelekele ‘oku fe‘unga ki hení. Ko ‘emau ngaahi talamahu‘inga ki he kau fakatau ‘apí kuo ‘osi fa‘ufa‘u ia ‘o muimui ki he ‘emau founga vakai‘i ‘oku mau fakahoko kimu‘a ke fai ha tu‘utu‘uní.

Ngaahi Fakatau Kelekele Tu‘upau ‘a e Kāinga Ora

• Ferncliffe Farm ‘iTauriko West, Tauranga: ‘inivesi ‘a e Kāinga Ora ‘i Tauranga
• 28 Adelaide Road ‘i Mount Cook, Loto Uelingatoni: Ngaahi ‘api lahi ange ‘i he kaha‘ú ma‘a Uelingatoni