Fakama‘a ‘o e ngaahi feitu‘u fai‘anga langá

‘Oku fakamu‘omu‘a ‘i he‘emau polokalama ki hono fakasi‘isi‘i ‘o e vevé ‘a hono fakahiki atu mo hono tukuhifo fakakongokonga ‘o e ngaahi falé kae ‘ikai ko hano holoki, ‘i he taimi ‘oku malava ai ‘ení. Ko hono fakahiki atu ‘o ha fale kakató ‘oku malava ai hano toe faka‘aonga‘i ki ha ‘uhinga kehe, lolotonga iá ko hono tukuhifo fakakongokongá ‘oku malava ai ‘a hono faka‘aonga‘i lahi ange ‘o e nāunau langá.

Ko e fakahiki atú ‘oku kau ki ai ‘a hono fakafononga atu ‘o ha ngaahi fale ‘a e pule‘angá na‘e langa ma‘á e kakaí meí he ngaahi feitu‘u fai‘anga langa fakalakalaká pea ‘oatu ‘eni ki he iwi mo e ngaahi kulupu kehe ‘oku nau malava ‘o toe fakasanisani ‘a e ngaahi falé. ‘Oku ‘oatu ‘i he polokalamá ni ha founga fili ki he fale nofo‘angá ma‘á e ngaahi fāmili ‘oku ‘i ai hanau kelekekelé, lolotonga iá ‘oku malava ai ke fakalōloa atu ‘a hono toe faka‘aonga‘i ‘o e ngaahi ‘api na‘e langa ‘e he pule‘angá ma‘á e kakaí.

Ko e tukuhifo fakakongokongá ko ha founga ia ‘o hono to‘o hifo ‘o ha ngaahi nāunau langa ke toe faka‘aonga‘i pea ngāue‘aki ki ha founga kehe. Ko e tokanga tefito ‘i hení ko hono toe faka‘aonga‘í, ‘a ia ‘oku fiema‘u ki ai ha ngāue lahi ange ki hono filifili fakafa‘ahingá, ka ‘oku toe fakasi‘isi‘i ai ‘a e fiema‘u ki he ngaahi mīsini totongi mamafa, longoa‘a mo mamafá, hangē ko e ngaahi mīsini kelí.

Ko e holoki ‘o faka‘auhá ‘oku fakafalala ia ki he ngaahi mīsini ke to‘o‘aki ‘a e ngaahi fale lolotongá pea ‘e kei faka‘aonga‘i pē ‘eni ki ha ngaahi ‘uhinga pau. Fakatātā ki aí, ‘i he taimi ‘oku ma‘u ‘i loto ai ha nāunau kona, pe ‘i he taimi kuo hoko ai ha maumau meí ha vela.

Ko hono tataki ‘o e liliú

Kuo mau tukupā ki hono fakahiki atu ‘o ‘ikai toe si‘i hifo ‘i he 7% ‘o e ngaahi fale na‘e langa ‘e he pule‘angá ma‘á e kakaí, meí he ngaahi feitu‘u fai‘anga langa fakalakalaká ‘i he fonuá kotoa.

‘I loto ‘i he‘emau ongo polokalama tukuhifo fakakongokongá mo e holoki ‘o faka‘auhá, ‘oku mau taumu‘a ke toe faka‘aonga‘i pe ngāue‘aki ‘a e 80% ki ha toe ‘uhinga kehe ange ‘o e nāunau ‘oku ‘ikai koná, ‘o fakatatau ki honau fua mamafá, ‘i he ngaahi fai‘anga langa fakalakalaka ‘i ‘Okalani mo Northland, pea 60% leva ‘o e nāunau ‘oku ‘ikai koná ‘i he toenga ‘o e ngaahi vahefonua kehé.

Tānaki atu ki hono fokotu‘u ‘o ha ngaahi tāketí, kuo toe fokotu‘u foki ‘e he Kāinga Ora ha pēnolo ‘o ha kau konituleki ki hono fakama‘a ‘o e ngaahi feitu‘u fai‘anga langa fakalakalaká, ‘a ia ‘oku kau ki ai ‘a hono fakahiki atu, tukuhifo fakakongokonga mo hono holoki ‘o e ngaahi falé.

Fakafou ‘i he pēnoló, ‘oku mau toe taumu‘a foki ke fakalahi hake ‘a e tokolahi ‘o e ngaahi pisinisi ‘oku nau malava mo taukei ‘i hono fakahoko atu ‘o ha ngaahi sēvesi fakama‘a ‘o e ngaahi feitu‘u fai‘anga langa fakalakalaká ‘i ha founga ‘oku leva‘i fakapotopoto ki he ‘ātakaí, ‘a ia te nau toe fakahoko atu foki ‘a e ngaahi sēvesí ni ki he māketi fakatokolahí.

Founga ngāue ki hono fakahiki atu ‘o e ngaahi fale nofo‘angá

‘Oku ‘i ai ‘a ‘emau tohi lēsisita ki hono fakahaa‘i mai ‘o e tohi kole ke kau (expression of interest) ki he polokalamá. Ko e faingamālié ni ‘oku ‘uluaki faka‘atā atu ia ki he kakai Maulí, Ngaahi Kautaha Fale Fakakomiunitií (Community Housing Providers), Ngaahi Kautaha ‘I Tu‘a Meí he Pule‘angá (Non-Governmental Organisations) mo e ngaahi kulupu meí he sekitoa taautahá ‘oku ‘i ai hanau kelekele fe‘unga ke fakahiki atu ki ai ‘a e fale nofo‘angá.

‘E fakatau atu ‘e he Kāinga Ora ‘a e falé ki he $1 pea te ne fakafaingamālie‘i atu ha tokoni fakapa‘anga ke tokoni ki he ngaahi fakamole ki he fefononga‘akí. Ko e tu‘unga kehe mei hení ko e ngaahi kulupu fakataautaha te nau totongi ‘a e tu‘unga mahu‘inga ‘i he māketí pea nau totongi pē mo ‘enau ngaahi fakamole ki he fefononga‘akí.

Hili ‘a hono hiki atu ki he konga kelekele ‘e tu‘u aí, kuo pau ke fakahoko ‘a e fale nofo‘angá ki he ngaahi sēvesi mo e nāunau fakakolo angamahení, ‘a ia kuo pau ke ‘osi fokotu‘utu‘u ‘eni kimu‘a pea toki hiki atu ki ai ‘a e falé. Kuo pau ke ma‘u ‘e he tokotaha/kautaha fakataú ‘a e pa‘anga ke fakasanisani‘aki ‘a e falé pea fakapapau‘i ‘oku nau fetu‘utaki atu ki he kōsilio fakakoló kimu‘a ai ke tohi kole ki he (ngaahi) fakangofua ki he langá ‘oku kaunga ki aí.