Malu mei he velá
‘E lava ke to‘o ‘e he velá ‘a e me‘a kotoa meiate koe, kau ai ho‘o mo‘uí. Tau fakapapau‘i ‘e ‘ikai ke hoko ia. Ko ha ngaahi tokoni faingofua eni ke tauhi malu ai koe mo kinautolu ‘okú ke ‘ofeiná.
Ngaahi me‘a fakatokanga kohú
‘Oku fokotu‘u ‘a e ngaahi me‘a fakatokanga ‘ahú ‘i he kotoa ‘o ‘emau ngaahi ‘apí koe‘uhi ko e tu‘unga malu mo hao ‘emau kau nofo totongí - ‘i he ngaahi feitu‘u ‘oku fai ai ‘a e nofó, ko e holoueí/vaha‘a lokí (hallway), ngaahi falekā ‘oku hoko ki he falé mo e taha ‘i he loki takitaha. ‘Oku malu mo falala‘anga ia ‘i he taimi ‘oku tokanga‘i lelei aí, kae kapau ‘oku ke pehē ‘oku maumau ha me‘a fakatokanga ‘ahu, talamai ke mau ‘ilo ‘i he vave tahá.
‘Oku mau fokotu‘u atu ke tesi/vakai‘i ho ngaahi me‘a fakatokanga kohú tu‘o taha ‘i he māhina mo e taimi ‘oku ke foki ai ki ‘api hili ha‘o mavahe atu. Ke tesí, lomi‘i ‘a e me‘a lomi test/reset ‘i ha sekoni ‘e ua nai. ‘E tatangi ‘a e me‘a fakatokangá. ‘I ho‘o to‘o ho tuhú mei he me‘a lomí ‘e reset (toe kamata fo‘ou) leva ia pea ‘e kamokamo hokohoko.
Fakama‘a ‘a e ngaahi me‘a fakatokanga kohú ‘i he māhina ‘e 6 kotoa ‘aki hono tafi ma‘ama‘a pē ia ‘aki ha polosi tafi ‘o ha vekiume.
Telefoni mai ‘i he 0800 801 601 kapau:
- ‘e tu‘u ‘a e kamokamo ‘a e maama kulokulá
- ‘oku ‘ikai ke lea ha ongo fakatokanga ‘i he taimi ‘oku ke lomi ai ‘a e me‘a lomi test/reset
- ‘e hokohoko atu ‘a e lea ‘a e me‘a fakatokanga kohú ‘aki ha longoa‘a angakehe pe kikī.
Kapau te ke ‘ai ‘o lea ‘a e me‘a fakatokanga kohú ta‘efakatokanga‘i - ko e fakatātaá, ‘aki hono ta‘o ‘o paku ha tousi - fakaava ‘a e ngaahi matapā sio‘atá ke hū atu ‘a e ‘ea ko iá ki tu‘a mei ho ‘apí pea lomi ‘a e me‘a lomi hush kapau ‘oku ‘i ai.
Ngaahi fale‘i kehé
Feime‘atokoní
- ‘Oua ‘e tuku ha fa‘ahinga me‘a ke tu‘u ‘i he sitoú ‘o ‘ikai ke tokanga‘i – ma‘u pē.
- ‘Oua ‘e inu kava mālohi lolotonga ‘o e feime‘atokoní. Ko e mohe lolotonga ‘a e feime‘atokoní ‘a e tupu‘anga lahi taha ‘o e vela ‘a e ngaahi fale nofo‘angá ‘i Nu‘u Silá.
- Tāmate‘i ‘a e sitoú kapau ‘e kohu/vela ‘a e lolo pe ngako feime‘atokoní
- Fakama‘a ma‘u pē ‘a e ngaahi momo‘i me‘á mei he me‘a tunu tousí pea fakama‘a mo e ‘ōvaní.
- Tauhi ‘a e ngaahi nāunau velangofuá hangē ko e pepá, taueli/konga tupenu holoholo nimá pe ngaahi nāunau fakama‘á ke mama‘o meí he ngaahi sitoú mo e ngaahi mīsini fakamāfaná.
Fa‘ahita‘u Māfaná
- Ki mu‘a ke ke fakamo‘ui ‘a e me‘a tunu BBQ ‘uluaki fakama‘a fakalelei ia. Kapau ‘oku ngāue‘aki ki ai ha kasa, vakai‘i ‘a e housi ‘o e kasá pe ‘oku mama ‘o ngāue‘aki ha vai koa.
- ‘Oua ‘aupito na‘a tuku ta‘etokanga‘i ha ngaahi afi ‘oku mo‘ui hangē ko e BBQ pe te‘elangó. Tāmate‘i ‘a e te‘elangó kapau te ke mavahe meí he lokí ‘i ha vaha‘a taimi.
- Tokanga ki he ngaahi afi ‘i tu‘á hangē ko ha ngoto‘umu, tauhi pē ia ke si‘isi‘i mo mapule‘i-ngofua pē. ‘Oua ‘e fakamo‘ui ha afi ‘i tu‘a kapau ‘oku havilivili.
- ‘Oua ‘e fakahoko ha fana ‘one (fireworks), ‘oku tapui ‘a e fana ‘oné ‘i he ngaahi feitu‘u lahi lolotonga ‘a e fa‘ahita‘u māfaná. Te nau lava ‘o kamata‘i ha vela lahi ‘oku mafola vave mo ‘ikai mapule‘i, tautautefito ki he taimi ‘oku havilivili aí.
Fa‘ahita‘u Momokó
- ‘Oua ‘aupito na‘a tautau ha fō ‘i he funga hita fakamāfaná – ‘e lava ke ne fakatupunga ha vela. Fakamōmōa ‘a e valá ‘o ‘oua ‘e toe si‘isi‘i hifo ‘i ha mita ‘e taha mei ha hita fakamāfana ‘i fale.
- To‘o ‘a e fanga ki‘i kongokonga filo ‘oku ngangana ‘i he loto mīsini fakamōmoa foó ‘i he taimi kotoa pē ‘okú ke ngāue‘aki ai. Ko ‘ene tātānaki ‘o lahi ‘e lava ke e fakatupunga ha vela.
- Tauhi ‘a e ngaahi nāunau falé mo e ngaahi puipuí ke mama‘o mita ‘e taha pe lahi ange mei he ngaahi mīsini fakamāfaná mo e tafu‘anga afí (fireplace).
- ‘E lava ke a‘u ki ha ‘aho ‘e nima pea toki mokomoko ia ha tafu‘anga afi, ko ia ai tauhi ia ‘i ha kane ukamea pea tauhi ia ke mama‘o mei ho ‘apí.
- Tamate‘i ma‘u pē ho ngaahi kafu ‘uhilá mei he palaki ‘i he holisí ki mu‘a ke ke mohe ‘i he mohengá.
Ko ha vitiō lelei eni ke ‘ilo ki ai ‘okú ne ‘oatu ha fakamatala ‘aonga ki he founga ke ke hao mo malu ai mo ho fāmilí ‘i ‘apí.
Uepisaiti ‘a e Fire and Emergency New Zealand
Ko e uepisaiti Fire and Emergency New Zealand ‘oku ne ‘oatu ha ngaahi fakakaukau tokoni mo e ngaahi fakakaukau ki hono tauhi koe, ho fāmilí pea mo ho ‘apí ke malú. Vakai‘i ‘a e lisi ke fakakakato ki he malu mei he velá mo e ngaahi vitiō ki he ngaahi mo‘oni‘i me‘a vave fekau‘aki mo ha vela, ‘a ia ‘oku fakahaa‘i ai ‘a e ngaahi tu‘unga kehekehe ke ke lava ai ‘o malu mo hao mei he velá.
Kuo fakafo‘ou ‘a e peesí: 16 Sānuali 2025