5. Settling
Find out what happens on settlement day and everything you need to do to prepare for owning your first home.
You’re almost there! From finalising your home loan details to preparing to move, find out everything you need to do before you take ownership of your first home.
Talamonū Atu! Kuo hoko ‘a e mahu‘inga kuo fokotu‘ú ‘o ‘ikai ha makatu‘unga ki ai (unconditional) ‘I he taim ní ‘oku toe si‘i pē ‘a e ngaahi me‘a ke fakahoko kimu‘a pea ke toki ma‘u atu ‘a e kī ki ho ‘apí.
Ko e me‘a ‘eni ‘oku fiema‘u ke ke fai kimu‘a ‘i he ‘aho ke totongi ‘osi ki aí:
- Aofangatuku ‘a e fakaikiiki ki ho‘o nō ‘apí - Ko hono fakapapau‘i pē ho‘o ‘aho ke totongi ‘osi ki aí, fetu‘utaki leva ki ho‘o pangikeé, kautaha noó pe tokotaha alea‘i ‘a e mōkisí ke aofangatuku ho‘o nō ‘apí. Te nau fakamatala‘i atu ‘a e fa‘ahinga mo e fa‘unga ‘o e noó ke fili mei aí, fakapapau‘i ‘a e tu‘unga totongi tupu ke ke totongí mo fokotu‘utu‘u atu ho‘o ngaahi taimi ki he totongi fakafokí.
- Fokotu‘utu‘u ‘a e malu‘i ki ho ‘apí - ‘E ala fiema‘u aupito ke ‘i ai ha‘o malu‘i ‘api meí he ‘uluaki ‘aho ‘okú ke ma‘u ai ‘a e ‘apí ko ha makatu‘unga ia ‘o ho‘o noó pea ‘e ala fiema‘u ke fokotu‘u ho‘o pangikeé pe kautaha noó ‘i ho‘o malu‘í. ‘E lava foki ke kole ‘e ho‘o loeá mo e pangikeé pe kautaha noó ha ngaahi tatau ‘o ho‘o malu‘í kimu‘a ‘i he ‘aho ‘e fakakakato ai e fakataú.
- Ko ho‘o sivi 'api kimu‘a ke fakakakato e fakataú - Ko ha faingamālie ‘eni ke ke sivi‘i ai ‘a e ‘apí kimu‘a pea ke toki ma‘u ‘aupito iá pea pea fakapapau‘i ‘oku te‘eki ai ha fa‘ahinga maumau ki he ‘apí talu mei ho‘o fakamo‘oni hingoa ki he aleapau fakatau atú mo e fakatau maí. ‘Oku angamaheni ‘aki hono fokotu‘utu‘u ‘eni ‘o fakafou ‘i he tokotaha fakatau atú pe ko ‘enau fakafofonga fakatau ‘apí, ‘o fa‘a hoko ia ‘i ha ‘aho ‘e ‘ikai toe si‘isi‘i ange ‘i ha ‘aho ‘e 2 kimu‘a he ‘aho ‘e totongi faka‘osi ki aí.
Kapau te ke fakatokanga‘i ha fa‘ahinga palopalema lolotonga ho‘o sivi e 'apí, fakahā atu ke ‘ilo‘i ‘e he fakafofonga fakatau ‘apí pea fetu‘utaki ki ho‘o loeá pe loea fakatau‘apí mo ha lisi ‘o e ngaahi me‘a ‘oku fiema‘u ke fakahoko kimu‘a pea toki fakakakato ‘a e fakataú.
- Aofangatuku ha fa‘ahinga pa‘anga ‘oku toe - ‘E fakahā atu ‘e ho‘o loeá ke ke ‘ilo‘i pe ‘oku ‘i ai ha fa‘ahinga pa‘anga ‘oku fiema‘u ke ke ‘ave, ko hono lahí mo e feitu‘u ke ‘ave ki aí.
Ke ta‘ofi ha ngaahi toloi, ‘e 'osi fakahā atu ‘e ho‘o loeá ke ke ‘ilo‘i ‘a e me‘a kotoa pē 'oku fiema‘u ke ke fai kimu‘a he ‘aho ‘e totongi faka‘osi ki aí, 'o 'uhinga ia te nau lava ‘o tokanga‘i ‘a e me‘a kotoa pē ma‘á u. Te nau:
- fakapapau‘i kuó ke ‘osi totongi ha pa‘anga na‘e te‘eki ai ke totongi
- fakahā ke ‘ilo ‘e ho‘o pangikeé pe kautaha noó ‘a e lahi ‘o e pa‘anga ‘oku fiema‘u ke fakakakato ‘aki e fakataú
- fokotu‘utu‘u ke toho ho‘o noó ke totongi ‘a e tokotaha fakatau atú
- vakai‘i pe kuo totongi ‘a e totongi hilifakí (rates) ‘e he tokotaha fakatau atú pea ‘oku ‘ikai ha mo‘ua ‘i he ‘ene a‘u mai ki he taimi ní
- ngāue mo e loea ‘a e tokotaha fakatau atú ke aofangatuku ‘a hono fetongi ‘o e tokotaha ‘oku ‘a‘ana ‘a e ‘apí
- lēsisita ‘a e ‘apí mo lekooti ‘a e totonu ki he ‘apí ‘iate koe ko e tokotaha fo‘ou ‘oku ‘a‘aná.
‘Oku fiema‘u ke fakahoko ‘a e ngaahi sitepu ko ‘ení ‘i hono fakahokohokó, koe‘uhí ‘e ala uesia ‘e ha toloi ‘i ha fa‘ahinga konga pē ‘a e lōloa ‘o e taimi ke fakakakato aí. Ko hono fakahā atu pē ‘e ho‘o loeá ke ke ‘ilo‘i kuo fakakakato ‘a e fakataú, ‘e lava ke ke kamata teuteu atu ke hiki ki ho ‘api fo‘oú. 'E ala hoko tōmui 'i he 'ahó 'a e maau ko ia 'a e me'a kotoa pē, ko ia ai ko ha fakakaukau lelei ke tānaki atu ha 'aho ki ai kimu'a ke ke palani'i ho'o hiki ki aí.
Ko hono ma‘u atu ‘o ha tokoni kapau ‘oku ‘i ai ha me‘a ‘oku fehālaaki
‘Oku mahino lelei pē ‘a e founga fakakakato ‘o e fakatau ‘apí pea mo fa‘a lele lelei pē. Kapau ‘oku ‘i ai ha me‘a ‘okú ke hoha‘a ki ai ‘i ha fa‘ahinga konga pē, fetu‘utaki ki ho‘o loeá pe loea fakatau ‘apí ki ha tokoni. Te nau lava ‘o tali ha fa‘ahinga fehu‘i pē pea fakahā atu ke ke ‘ilo‘i ‘a e tu‘unga ‘oku nga‘unu ai kimu‘a ‘a e me‘a kotoa pē.
Mālō e ngāue! Kuó ke toki foua mai ‘a e sitepu kotoa pē ‘o ha fononga ‘e lava ke fakatou fakafiefia mo mafasia. To‘o ha ki‘i taimi ke ke fakamālō‘ia koe pea mo fakafiefia‘i ‘i he founga ‘okú ke manako ki aí – saute‘i koe.
Ko hono ngaohi ho falé ke hoko ko ha ‘api - Kuó ke ikuna! Ko e taimi ‘eni ke ke mālōlō, nonga mo fiefia ‘i he ngaahi lelei ‘o e hoko ko ia ko ha tokotaha ma‘u ‘api. Ko ha feitu‘u ‘eni te ke lava ‘o ngaohi ke ‘a‘au mo‘oni, ‘i ha komiunitī ‘oku ‘a‘au ke vakavakai‘i mo fiefia ai. ‘Oku hoko ‘a e ‘api ko ‘ení he taimí ni ko ho nofo‘anga ia pea ke mateuteu ai ki ha fa‘ahinga me‘a pē te ke fehangahangai mo ia ‘i he mo‘uí.
Ko e nofo mo ho komiunitií - ‘E lava ke tokoni atu ha fanga ki‘i sitepu iiki ke ke kau atu ai ‘i he lelei taha ‘e ala lavá ki ho ngaahi kaungā‘api fo‘oú pea mo ongo‘i lata ai foki.
Feinga ke ke ‘ilo‘i ‘a e feitu‘ú ‘aki ha‘o ‘a‘ahi ki he uepisaiti ‘a ho‘o kōsilio fakakoló pe fakatalanoa ki ho kaungā‘apí ke ‘ilo fekau‘aki mo e ngaahi me‘a hangē ko e ngaahi ‘aho ki hono ‘ave ‘o e vevé mo e veve toe faka‘aonga‘í, ngaahi houa ngāue ‘a e laipelí mo e senitā fakakoló pe kapau ‘oku ‘i ai ha ngaahi peesi mītia fakasōsiale te ke lava ‘o sio ki ai.
Ko ha ngaahi fakafehokotaki ‘aonga eni ki he uepisaití ke tokoni atu ki he sitepu ki hono "Fakakakato ‘o e Fakataú."
- Lisi ke fakakakato – Fakakakato ‘o e Fakataú [PDF, 154 KB]
- Lisi ke fakakakato - Mateuteu ke nga'unu [PDF, 78 KB]
Ma‘u‘anga tokoni ki hono fakakakato ‘o e fakataú:
Kuo fakafo‘ou ‘a e peesí: 12 Fēpueli 2024