3. Fekumí
‘Ilo‘i ‘a e me‘a kotoa pē ‘oku fiema‘u ke ke ‘ilo ki ai fekau‘aki mo e kumi ‘apí pea faka‘aonga‘i ha ngaahi me‘angāue ke kumi ‘aki ‘a e ‘api ‘oku fe‘unga mo koé.
‘I he sitepu ko ‘ení, te mau faka‘ali‘ali atu ai ‘a e me‘a ke vakai‘i ‘i he taimi te ke ‘a‘ahi ai ki ha ‘api ‘oku tu‘uaki ke vakai‘i (open home) pea mo tokoni atu foki ke ke mateuteu ke fokotu‘u atu ha mahu‘inga fakapa‘anga ki he fakataú.
Kuo taimi ke kamata ho‘o fekumi ki ho ‘api fo‘oú!
Fakakaukau‘i fakapatonu ho‘o ngaahi fiema‘ú pea fakangatangata pē ho‘o fekumi ki ho‘o patisetí ‘aki ha‘o ngāue‘aki ‘a e ngaahi fehu‘i hangē ko ‘ení:
- ko e ngaahi loki mohe, falemālōlō mo e ngaahi tau‘anga me‘alele ‘e fiha te ke fiema‘u?
- ‘oku mahu‘inga fēfē ‘a e ngaahi me‘a hangē ko ha ngoue, fale tau‘anga me‘alele pe ngaahi me‘a kehe ‘o e ‘api?
- ko e hā ‘a e ofi taha ‘okú ke loto ke ke nofo ai ke ofi ki he ngaahi feitu‘u hangē ko e ngāué, founga fefononga‘aki fakatokolahí, ngaahi falekoloá, ngaahi pa‘aké, tauhi‘anga ki he mo‘ui leleí pe ngaahi nāunau fakamānako kehe?
- ‘oku fiema‘u ke fakafaingofua‘i ho‘o nga‘unu takai holo ‘i ‘api mo e komiunitī?
-
‘oku ‘i ai nai ha ngaahi fokoutua kehe ‘o koe pe ko ho fāmilí te ne ala uesia ‘a e me‘a ‘okú ke fiema‘u ‘i ha ‘api?
-
‘okú ke fie fakatau ha ‘api ‘osi tu‘u, pe ‘oku ‘i ai nai ha‘o fili ke fakatau ha kelekele pe langa ‘i he kelekele ‘o e kakai Māori?
Te ke lava ‘o faka‘aonga‘i ‘a e sīpinga kuo fa‘u (template) ki hono Kumi ‘o e ‘api totonú (Finding the right home) [PDF, 149 KB] ke fakatokanga‘i ‘aki ‘a e ngaahi me‘a tefito ko ‘ení.
Ngaahi me‘angāue ki he kumi-falé (house-hunting)
Ki he ngaahi poloseki langa fakalakalaka lalahi ‘a e Kāinga Ora:
‘Oku lolotonga tataki ‘e he Kāinga Ora ‘a hono fakahoko ‘o ha ngaahi poloseki langa fakalakalaka lalahi ‘e ono ‘i ‘Aokalani pea taha ‘i Te Kauwhata, Waikato. Te ke lava ‘o ma‘u ha fakamatala lahi ange ki he ngaahi ‘api ‘oku lava ke fakatau atu ‘i he ngaahi langa fakalakalaka kotoa ko ‘ení ‘aki ha‘o vakai ki he ngaahi uepisaiti ‘i laló pe vakai ki he ‘emau ngaahi Senitā Fakamatalá (Information Centres).
Hobsonville Point(external link)
Tuliki ‘o e Launch Road mo e Bomb Point Drive, gravel carpark, Pulelulu ki he Sāpate, 10 pongipongi - 4 efiafi.
Langa Fakalakalaka ‘i Northcote(external link)
Tau‘anga me‘alele ‘i Northcote Town Centre, Tu‘apulelulu ki he Tokonaki, 10.00 pongipongi - 4 efiafi
Langa Fakalakalaka ‘i Roskill(external link)
Roskill South Info Cube – 142 May Road, Pulelulu ki he Tokonaki, 10 pongipongi - 4 efiafi
Ōwairaka Info Cube – 80 Hendon Ave, Tu‘apulelulu mo e Tokonakí, 10 pongipongi - 4 efiafi
Langa Fakalakalaka ‘i Oranga(external link)
34 Oranga Ave, Pulelulu ki he Tokonaki, 10 pongipongi - 4 efiafi
Langa Fakalakalaka ‘i Mangere(external link)
12 Waddon Place, Pulelulu ki he Tokonaki, 10 pongipongi - 4 efiafi
Langa Fakalakalaka ‘i he Lakeside(external link)
Lakeside Village Centre, tuliki ‘o e Scott Road mo e Rimu Street, Tokonaki ki he Sāpate, 10 pongipongi - 4 efiafi
Ki ha ngaahi fa‘ahinga kehekehe ‘o e ngaahi ‘api fakataú:
Ki ha ngaahi fakafuofua fekau‘aki mo e mahu‘inga ‘o e ‘apí, ngaahi mo‘oni‘i me‘a fekau‘aki mo ha ‘api pē, hono tu‘u‘angá, hisitōlia ki hono fakataú mo e fakamahu‘inga ‘a e kōsilio fakakoló:
‘I he taimi ‘okú ke fekumi ai ki ha ‘apí, te ke fakatokanga‘i ha fa‘ahinga kehekehe ‘o e ma‘u kelekelé. ‘E lava ‘e ho‘o loeá pe loea fakatau ‘apí ‘o ‘oatu ha fale‘i fekau‘aki mo e ngaahi faikehekehé mo ‘ene ‘uhinga kiate koé.
‘Oku ‘i ai ha founga ‘e nima ‘o e ma‘u kelekele ‘i Nu‘u Silá:
- Fee simple pe freehold (ma‘u ‘osi ‘o e ‘apí) - ‘Okú ke ma‘u ‘a e ‘apí pea mo e ngofua ke ke faka‘aonga‘i ia ‘o ‘ikai ha fakangatangata mo ha fa‘ahinga me‘a pē ‘e langa ai, tukukehe kapau ‘oku ‘i ai ha ngaahi me‘a kuo lēsisita pe ‘ikai lēsisita ke fakangatangata pē hono faka‘aonga‘i ‘o e ‘apí.
- ‘Api lisi (Leasehold) - Ko e taimi ia ‘oku ma‘u ai ‘e ha taha kehe ‘a e kelekelé pea lisi atu ‘a e totonu ke faka‘aonga‘i iá (ke nofo pe langa ai) ‘i ha vaha‘a taimi pau.
- ‘Api ma‘u tokolahi (Stratum estate) pe ma‘u faka‘iuniti (unit title) - Ko ha fa‘ahinga founga angamaheni pē ‘eni ki he ma‘u ‘apaatimení pe ngaahi fale ‘oku ma‘u ‘e ha ni‘ihi tokolahi. ‘Okú ke ma‘u ho‘o ‘iuniti pau mo e ngaahi nāunau ki aí ka ‘oku ma‘u fakatokolahi ‘a e ngaahi feitu‘u angamahení (hangē ko e loki talitali‘angá, lifí, ngoué mo e ngaahi loki foó).
- Cross-lease (kaungā ma‘u ‘o e ‘apí) - Ko e founga ‘oku fakataha‘i ai ‘a e fee simple (ma‘u ‘osi ‘o e ‘apí) mo e ‘api lisí. ‘I ha aleapau cross-lease, ‘okú ke ma‘u:
- ha ‘inasi ‘o e ‘api ma‘u ‘osí fakataha mo ha kau ma‘u ‘api kehe ‘i he founga cross-lease
- ha lisi ki he feitu‘u pau mo e ‘api ‘okú ke nofo aí.
- ‘Oku fakamatala‘i ‘e ha aleapau cross-lease ‘a e ngaahi totonu mo e ngaahi fatongia ‘o e tokotaha fakafo‘ituitui takitaha ‘oku ma‘u ‘apí.
- Kakai Maulí - ‘Oku fakamalumalu ‘a e kelekele ‘o e kakai Maulí ‘i he Te Ture Whenua Māori Act 1993, ‘a ia ‘e lava ke tauhi ‘i ha talāsiti, ‘e ha kautaha Māori incorporation, pe tokotaha fakafo‘ituitui ma‘u ‘api pe kulupu ‘o ha kau ma‘u ‘api.
Fakatau ‘o e ngaahi palani?
Ko e taimi ‘eni ‘okú ke loto ai ke fakatau ha ‘api kimu‘a ke ‘osi e langá. Te ke sio ai ki he fōtunga ‘o e ‘apí ‘i he ‘ene ‘osí meí he ngaahi palaní pe mapé pea toe vakai‘i ai ha lisi kakato ‘o e ngaahi fakaikiikí mo e ngaahi me‘a ‘oku kau ki aí kimu‘a pea toki fakamo‘oni hingoa ki ha fakatau mo ha aleapau fakatau.
Ko ha founga lelei ke vakai‘i ‘a e ngaahi ‘api ‘oku faka‘atā ke vakai‘í pe ‘oku fe‘unga ha ‘api mo hono ngaahi kaungā‘apí mo koe. Tukuhifo ‘emau open home checklist (ngaahi me‘a ke vakai‘í ‘i he ‘api ‘oku ‘atā ke vakai‘í) [PDF, 35 KB], mo e ngaahi me‘a tefito ‘e fiema‘u ke ke sio ki aí mo ‘emau saati ki hono fakahoa ‘o e falé [PDF, 37 KB] ke muimui‘i ‘a e ngaahi ‘api ‘okú ke ‘a‘ahi ki aí.
‘Oku faka‘au ke lelei ange ho‘o fakatokanga‘i ‘a e fakaikiiki kotoa pē ‘i he ngaahi ‘api ‘oku ‘atā ke vakai‘i ‘okú ke ‘a‘ahi ki aí, ka kuo taimi ke ke hanga atu ki he kau palofesinalé:
- Tokotaha faisivi ‘i he langá (building inspector) - Te nau lava ‘o sivi faka‘auliliki ha ‘api ‘okú ke tokanga lahi ki ai pea ‘oatu mo ha lipooti faka‘ofisiale ki he tu‘unga ‘oku ‘i aí. Te nau lava ‘o tuhu‘i pau ha ngaahi palopalema pe ngaahi me‘a ‘e fakatupu palopalema ki hono tauhí, kau ai ‘a e ngaahi me‘a fakavavevavé, pea vakai‘i mo ha ngaahi palopalema ki he fa‘ungá pe ha fa‘ahinga faka‘ilonga ki ha ngaahi tutulu ‘e ala hoko. ‘E lava foki ke hoko ‘a e lipooti ‘a e tokotaha faisivi ki he langá ko ha makatu‘unga ke fakakakato ki ho‘o nō ‘apí mo e/pe aleapau fakatau atú mo e fakatau maí.
Te ke lava ‘o ma‘u ha lisi ‘o e kau faisivi ‘i he langá ‘i ho feitu‘ú ‘i he boinz.org.nz(external link).
Ko ha ngaahi fakafehokotaki ‘aonga eni ki he uepisaití ke tokoni atu ki he sitepu "Fekumí."
- Lisi ke fakakakató – Fekumí [PDF, 155 KB]
- Kumi ‘o e ‘api totonú [PDF, 149 KB]
- Lisi ke fakakakató – ‘A‘ahi ki ha ‘api kuo faka‘atā ke siofi [PDF, 35 KB]
- Saati ki hono fakahoa ‘o e falé [PDF, 37 KB]
- Ngaahi fa‘ahinga ‘o e ‘apí
- Ko hono kumi ‘o ha tokotaha faisivi ‘i he langá (building inspector)(external link)
- Te Kooti Whenua Māori(external link) - Ki ha ngaahi sēvesi fakalao mo e tokoni fekau‘aki mo e whenua Māori
- Te Matapihi(external link) - Ki he Papakāinga Housing Toolkits
Ngaahi me‘angāue ki he kumi falé:
- Hobsonville Point(external link)
- Langa Fakalakalaka ‘i Northcote(external link)
- Langa Fakalakalaka ‘i Roskill(external link)
- Langa Fakalakalaka ‘i Oranga(external link)
- Langa Fakalakalaka ‘i Mangere(external link)
- Langa Fakalakalaka ‘i he Lakeside(external link)
- OneRoof(external link)
- realestate.co.nz(external link)
- Trade Me(external link)
- homes.co.nz(external link)
- QV(external link)
- Ko ho‘o kōsilio fakakoló(external link)
Kuo fakafo‘ou ‘a e peesí: 12 Fēpueli 2024