Ko hai kimautolu

Ko e ngaahi ola ‘oku fiema‘u mai ke mau a‘usia ‘i he Kāinga Orá ‘oku mahulu atu ia ‘i homau lakanga ko e lenilooti ki he nofo fakasōsialé pe kautaha ki he langa fakalakalaka ‘i he feitu‘u koló, pea ‘oku fokotu‘u ‘e he‘emau fa‘unga fakalaó ‘a e ngaahi tefito‘i fakakaukau ki he fakahoko ngāué ‘oku mau lava ai ‘o a‘usia ha ngaahi ola ma‘ongo‘onga ange ‘i Nu‘u Sila mo e tu‘unga lelei ‘a e mo‘ui ‘a e kakai ‘o Nu‘u Silá.

‘Oku ho‘ata atu ‘a e tu‘utu‘uni ko ‘ení ‘i he Fakamatala ki he‘emau Vīsoné:

Ko hono langa ‘o ha ngaahi ‘api, ngaahi komiunitī mo ha ngaahi tūkunga mo‘ui ‘oku lelei ange mo faka‘ofo‘ofa ange.

Kuo ‘omai kiate kimautolu ha ngaahi fa‘ahinga fatongia, kau kasitomā mo e ngaahi kupu fekau‘aki kehekehe ke mau faifatongia ki ai, pea ko e ngaahi fakava‘e ki he‘emau ma‘u ha ola leleí ‘oku kamata ia meí hano mahino‘i loloto ange ‘o e ngaahi komiunitií mo e ngaahi pole ‘oku nau fehangahangai mo ia ‘i he kotoa ‘o Nu‘u Silá.

‘I hono fakalūkufuá, ko kimautolú ko ha kautaha ‘okú ne tokangaekina mo fakafenāpasi ‘emau ngaahi ngāué ki he ngaahi me‘a ‘oku mau fakamahu‘inga‘í, ‘a ia ko e:

Manaakitanga - Ko e uhó ‘a e kakaí

Mahi Tahi - Toe lelei ange ‘i he fakafekau‘akí

Whanake - Ke lototo‘a

Ko ‘emau tefito‘i taumu‘a ‘i homau tu‘unga ko ha kautahá, ko hono fakahoko ha liliu lelei ‘i he mo‘ui ‘a e kakaí.

Ko e me‘a‘ofa ‘o hono foaki mai ‘a homau hingoá

Ko e Kāinga Ora – Homes and Communities ko ha hingoa makehe ia pea ‘oku mahu‘inga koe‘uhí ko e faifatongia (ngāue) ‘oku mau fokotu‘u kimautolu ke mau fakahokó, ‘i he fengāu‘aki ‘o hoa ngāue mo e kakai Maulí.

Ko e 'Kāingá' ‘oku felāve‘i ia mo ha ‘api, ‘o ‘ikai ko ha fale nofo‘anga.

Ko e 'Kāinga Ora' ‘oku felāve‘i ia mo e tu‘unga lelei ‘a e mo‘uí.

Ko e Kāinga Ora ‘oku ‘uhinga ia ki he: tu‘unga lelei ‘a e mo‘uí ‘o fakafou ‘i he ngaahi feitu‘ú/tu‘u‘angá mo e ngaahi komiuntií.

Ke toe fakalahi ange ‘a e mahino ki he founga na‘e ma‘u ai homau hingoá pea mo hono puipuitu‘á, na‘e a‘u tonu atu ai ‘a Te Ariki Pihama – Te Ringa Raupa - Tokotaha Fale‘i Pule ki he Tafa‘aki ki he Kakai Maulí ‘i he Kāinga Ora ke na feme‘a‘aki mo e Minisitaá, Nanaia Mahuta, ‘i Fale Alea.

Mamata‘i ‘a e vitioó(external link) pe tukuhifo ia Kāinga Ora - how to say our name (Ko e Kāinga Ora - anga ‘o hono pu‘aki homau hingoá) [PDF, 64 KB].

Lenilooti fakamāmani-lahi ki he ngaahi fale ‘a e pule‘angá ma‘á e kakaí

‘Oku fakahoko atu ‘e he Kāinga Ora ‘a e ngaahi sēvesi ki he nofo totongí ma‘á e kau kasitomā mo honau ngaahi fāmilí ‘e meimei toko 200,000 pea ‘okú ne ma‘u mo tauhi ‘a e ngaahi fale nofo‘anga ma‘á e kakaí ‘e meimei 69,000, lolotonga iá ‘okú ne toe tuku atu foki mo ha ngaahi polokalama ki he ma‘u ‘apí mo ha ngaahi sēvesi kehe. ‘Oku mau tokanga taha ki hono fakamu‘omu‘a ‘a e tu‘unga lelei ‘a e mo‘ui ‘a ‘emau kau nofo totongí, pea ‘oatu ki he kau nofo totongí ha ngaahi ‘api lelei, māfana, mātu‘u mo fakatupu mo‘ui lelei.

Langa fakalakalaka ‘i he feitu‘u ‘i koló

‘Oku toe hu‘u foki ‘a e tokanga ‘a e Kāinga Ora ki hono tuku atu ‘o ha ngaahi langa fakalakalaka ‘i he feitu‘u ki koló ‘oku tu‘unga lelei ‘o fakafehokotaki ai ‘a e ngaahi ‘apí mo ngaahi ngāué, fefononga‘akí, ngaahi konga kelekele kuo tuku faka‘ataá mo e ngaahi fai‘anga me‘a ‘oku fiema‘u ‘e he ngaahi komiunitií. ‘Oku kau ki heni ‘a hono fakavave‘i ‘o hono faka‘atā ‘o e kelekele ‘oku mateuteu ki he langá, mo hono langa ‘o ha ngaahi fale nofo‘anga tuifio ‘o kau ai ‘a e ngaahi fale ‘a e pule‘angá ma‘á e kakaí, ngaahi fale nofo‘anga ‘oku fe‘unga mo e ivi fakapa‘angá, ngaahi ‘api ma‘á e kakai ‘oku nau fuofua fakatau ‘apí, ngaahi ‘api ‘i he māketi fefakatau‘akí, ‘i he fa‘ahinga, lahi mo e founga nofo kehekehe.

Kuo mau ‘osi tuku atu ha ngaahi ‘api ‘e meimei 7,000 ‘i he ta‘u ‘e fā mo e konga kuo toki ‘osí, ko e konga lahi ai ko ha ngaahi ‘api fo‘ou toki langa pea ko ‘emau ngaahi koloá ‘oku fakamahu‘inga ia ki he meimei $40 piliona.

Fakafou ‘i he‘emau ngaahi langa fakalakalaka lalahí ‘e tuku atu ha ngaahi ‘api ki he kakaí, fe‘unga mo e ivi fakapa‘angá, mo ‘atā atu ‘i he māketi fefakatau‘akí ‘e a‘u hake ki he 40,000 ‘i he ta‘u ‘e 10-15 ka hoko maí.

Ko e Fengāue‘akí

‘Oku ‘ikai malava ‘e he Kāinga Orá ‘o fakahoko kotoa ‘eni ‘iate ia pē. ‘Oku mau fengāue‘aki mo ha ni‘ihi kehe, kau ai ‘a e ngaahi kōsilió, ngaahi kautaha fakapule‘angá, pule‘anga fakakoló, kakai Maulí mo e mana whenua, ngaahi kautaha fakahoko ngāue ki he ngaahi ngāue lalahí, ngaahi kautaha langa fakalakalaka fakataautaha, pea mo e ngaahi kautaha tokonaki nofo‘anga ma‘á e komiunitií. Te mau fakaivia mo tānaki atu, kae ‘ikai ko e fe‘auhi mo e, māketi taautahá.

Fengāue‘aki mo e kakai Maulí

Ko e taha ‘o homau fatongia tefitó ko hono mahino‘i, poupou atu mo tokoni ke lava ‘a e ngaahi faka‘ānaua ‘a e kakai Maulí ki he langa fakalakalaka ‘i he feitu‘u koló. ‘Oku ‘uhinga ‘eni ko e fakahoko ngāue ‘i ha founga ‘e fakafaingamālie‘i atu ai ha fakafekau‘aki tōmu‘a mo mahu‘iingamālie mo e kakai Maulí ‘i he taimi ‘oku fakahoko ai ha langa fakalakalaka ‘i he feitu‘u koló, ‘o mahino‘i ai ‘a e anga ‘o e vakai ‘a e kakai Maulí mo longomo‘ui ‘a hono kumi ‘o ha ngaahi faingamālie ke kau mai ai ‘a e kakai Maulí ki he langa fakalakalaka ‘i he feitu‘u ‘i koló.

Ko homau tu‘unga ‘i he fa‘unga ngāue ki he ngaahi fale nofo‘anga ma‘á e kakaí

‘Oku ma‘u ‘e he Kāinga Ora mo e Ministry of Housing and Urban Development ha ngaahi ngafa fepoupouaki ki he fale nofo‘angá mo e langa fakalakalaka ‘i he feitu‘u koló. ‘Oku fatongia‘aki ‘e he Potungāué ‘a e lakanga fakataki ‘i he fale nofo‘angá mo e fa‘unga ngāue ki he langa fakalakalaka ‘i he feitu‘u koló, tu‘utu‘uni ngāué, muimui‘i ‘o e fakahoko ngāué mo hono fale‘i ‘o e Pule‘angá ‘i he hu‘unga ‘o e founga kuo palani‘í.

‘Oku mau toe fengāue‘aki vā ofi foki mo e Ministry of Social Development, ‘a ia ‘okú ne fatongia‘aki ‘a e ngāue mo e kakai ‘oku nau fiema‘u ‘a e tokoni ki he fale nofo‘angá, pa‘anga hū maí pea mo e ma‘u ngāué mo e tokoni ki he kakaí ke nau ma‘u atu mo tauhi ha nofo‘anga nofo taimi-lōloa, pea tokoni ki hono feau ‘o e fakamole ki he nofo‘anga fakavavevavé ‘i he vaha‘a taimi-nounoú.