Ako ngāué mo e akoako ngāué (Training and apprenticeships)
‘Oku mau ngāue‘aki ‘a e lahi ko ia ‘emau polokalama langá ke fakalahi ai ‘a e ngaahi faingamālie ki he ako langá fakafou ‘i he ngaahi polokalama hangē ko ‘emau ngaahi polokalama akoako ngāué mo e ako‘anga langá.
Polokalama akoako ngāué
‘Oku mātu‘aki mahu‘inga ‘a e akoako ngāué ke ma‘u ha kau ngāue langa lelei mo mālohi ‘i he kaha‘ú. Neongo ia, ‘oku ‘ikai ke faingofua ma‘u pē ke ma‘u ‘e he ngaahi pisinisí ha tokotaha akoako ngāue pe ko ha kau tufunga, kau palama, pe kau ngāue ‘uhila loto fie ngāue ke ma‘u ha kautaha ke ako mo ma‘u ai ha pa‘anga.
‘Oku ngāue fakataha ‘a e polokalama akoako ngāue ‘a e Kāinga Ora mo e ngaahi hoa ngāue langá, ngaahi kautaha fakahoko ngāue ki he kau akoakó mo e ako fakalaumālié, mo e ngaahi kautaha fakapule‘anga kehe ke tokoni‘i ‘a e kakai Nu‘u Sila loto fie ngāué ke nau kau atu ki ha ngaahi ako‘anga ki he pōto‘i fakangāué, ‘o tokoni‘i kinautolu mo ‘enau ngāue‘angá ke fakalahi ‘enau ngaahi ola leleí.
Kuo mau ‘osi tokoni‘i ha kau Kiwi ‘e laungeau ke nau kau ola lelei atu ki he ngaahi ako‘anga ngāue mo ‘emau ngaahi hoa ngāue ‘i he ‘emau ngaahi polokalama lahi ki he langa ‘o e ngaahi ‘api ma‘á e kakaí.
Ko e ngaahi hoa ngāue ki he ‘emau polokalama akoako ngāué ‘oku kau ki ai ‘a e Building & Construction Industry Training Organisation (BCITO), ko e Ministry of Social Development (MSD), mo e New Zealand Institute of Skills and Technology. ‘Oku mau toe ngāue foki mo e ngaahi kautaha fakahoko ngāue ‘i he koló, ‘o tokonia ai ‘e honau tokolahi ‘a e ngaahi komiunitī Maulí mo e Pasifikí.
Ko e ngāue mo e ngaahi ako‘anga mā‘olungá
‘Oku mau ngāue fakataha mo e ngaahi ako‘anga mā‘olungá ke fakalahi ‘a e ‘ilo fekau‘aki mo e ngaahi lelei ‘o ha ngāue ‘o ngāue‘aki ‘a e ngaahi pōto‘i ngāué mo e ngaahi halanga ma‘á e fa‘ahinga ‘oku ‘osi kakato ‘enau ako mā‘olungá ki he ako ngāue mo e ngāue ‘i he sekitoa ki he langá.
Kuo mau ‘osi fokotu‘u ha ngaahi ako‘anga ki he ngaahi pōto‘i fakangāué ‘e tahaua ‘i he fonuá kotoa ‘a ia ‘oku langa ai ‘e he fānau akó ‘a e ngaahi fale ‘o fakatatau ki he ‘emau ngaahi fiema‘ú ‘i he malumalu ‘o e tokanga ‘o ha kau langa mo e kau faiako kuo lēsisita, ‘o tupulaki ai ‘enau pōto‘i ngāue ‘i he tufungá, palamá mo e ngāue faka‘uhilá. ‘Oku mau fokotu‘u ha aleapau langa fakakomēsiale mo e ‘apiakó pea ‘oku ‘a‘ahi atu ‘emau kau pule ngāué ki he feitu‘u langá ke fai ‘a e ngaahi sivi. ‘I he taimi ‘oku kakato ai ‘a e ngaahi ‘apí ‘oku mau fakatau ia pea ‘oku ‘ave kinautolu ki he taha ‘o ‘emau ngaahi feitu‘u langa ‘o e ngaahi fale ma‘á e kakaí.
‘Oku kau ki he ngaahi ako‘anga mo e ngaahi ‘inisititiuti ki he ngaahi pōto‘i fakangāué ‘a e:
- Dargaville High School
- Unitec Te Pukenga
- Massey High School
- Onehunga High School
- Western Heights High School
- Rotorua Boys High School
- Opotiki College
- Weltec Whitireia
- Iconiq Gisborne
- Hastings Boys High School and
- Nelson MIT Te Pukenga.
Hulu atu ‘i he ngaahi ‘apiako ngāué, ‘oku mau fakatatau ‘emau polokalama ki he ako mā‘olungá ke fe‘unga mo homau ngaahi vā fengāue‘akí mo e ngaahi ‘apiako fakalotofonuá. ‘Oku fa‘a ‘i ai pē ‘a e ngaahi ‘apiako ‘oku loto ‘a ‘emau ngaahi hoa ngāue ki he langá ‘o tokoni‘í ko ia ai ‘oku mau tokoni ke fokotu‘u ‘a e vā fengāue‘aki mo e ‘apiako ‘oku nau fili pe ‘i ai ‘enau pīkinga ki aí. Te mau toe lava foki ‘o feliliuaki ‘a e tu‘unga ‘o e kau mai ‘a e fānau akó. Ko ha ‘apiako ‘e taha ‘oku kaungā‘api mo e taha ‘emau ngaahi langa fale fakalakalaka ma‘á e kakai ‘i Christchurch kuo nau fokotu‘utu‘u ke ‘a‘ahi ange ‘a e fānau akó ki he feitu‘u langá, pea ‘oku ‘aluatu ki he loki akó ‘a e hoa ngāue ki he langá ke fakamatala‘i ‘a e ngaahi siteisi ‘o e langá. ‘Oku toe ‘i ai foki ‘a e ngaahi faingamālie ‘oku tuku atu ke ma‘u ha taukei ngāue ‘a ia ‘e ala taki atu ki ha akoako ngāue pe ngaahi faingamālie kehe ma‘á fānaú.
Lau ha ni‘ihi ‘o ‘emau ngaahi talanoa ki he ako‘anga ki he pōto‘i fakangāué
- Ngaahi ‘api fo‘ou ma‘a Gisborne mei he ngaahi ako‘anga ki he pōto‘i fakangāué
- Fakamo‘oni‘i ‘e he ngaahi ‘api fo‘oú ‘a e lelei mo e malava fakaelangá ‘a e fānau ako ‘o Massey
- Langa ‘e ha kulupu to‘utupu ha ngaahi ‘api fo‘ou Kāinga Ora ma‘a Northland
- Fengāue‘aki ‘a e Kāinga Ora mo e Unitec ke tuku atu ha ngaahi ‘api ‘oku lelei
MATES (Kaungāme‘a) ‘i he Langá
Ko e sekitoa ki he langá ‘oku mā‘olunga taha ai ‘a e tuunga ‘o e taonakitá ‘i he kotoa ‘o e ngaahi nāue‘anga ‘i Nu‘u Silá, pea ‘oku tui ‘a e Kāinga Ora ‘e lava ke tokoni ki hono fakaivia ‘o e kau ngāue langa ‘osi ma‘u tikite ‘oku nau fekuki mo e palopalema ki he ‘atamaí ke nau ma‘u atu ha tokoni ‘i he taimi te nau fiema‘u aí. Ko e ‘uhinga iá ‘oku mau fengāue‘aki ai mo e MATES in Construction ko e kautaha ngāue ‘ofa ki he faka‘ehi‘ehi mei he taonakitá mo e mo‘ui lelei ‘a e ‘atamaí ‘i he 2020.
Ko e polokalama MATES in Construction, ‘a ia ‘oku tukuatu ‘i he ngaahi feitu‘u ‘oku langa ai ‘a e Kāinga Ora, ko ha polokalama faka‘ehi‘ehi mei he taonakitá ‘i he feitu‘u fai‘anga langá ‘o tataki ‘e he ngaahi ngāue‘anga langá pea ‘oku fekau‘aki mo hono faka‘ai‘ai ‘a e kau ngāue langá ke nau fetokanga‘aki mo kumi, ‘eke pe ‘oku fiema‘u mo tali ‘a e tokoní ‘i he taimi ‘oku fiema‘u aí. ‘Oku fakataumu‘a ke langa hake ‘a e ngaahi pōto‘i mo e ‘ilo‘ilo ko ia ‘i he mo‘ui lelei ‘a e ‘atamaí pea mo fakakau eni ki he ngaahi ngāue faka‘ahó.
Ko e MATES in Construction kuo fakamatala‘i ia ko ha fakatātā ‘o e founga ngāue lelei taha ‘i he faka‘ehi‘ehí ‘e he World Health Organisation (WHO) ‘i he ‘enau tohi kuo pulusi ko e Live Life: An Implementation Guide for Suicide Prevention in Countries(external link).
Construction Plus
Fakafou ‘i he Construction Plus, ‘oku tokoni ‘a e Kāinga Ora ki he ngaahi komiunitī ‘oku uesia ‘e he urban development, ‘aki hono fakafehokotaki ‘o e kakaí mo e ngaahi faingamālie akó, ngāué mo e ngaahi ngāue‘anga ‘i ‘Aokalani mo Nu‘u Sila. ‘Oku fakafehokotaki ‘e he polokalamá ‘a e fānau ako kolisí mo ‘emau ngaahi hoa ngāue sivile LEAD Alliance pea ‘oange ai mo e ngaahi faingamālie ki ha taukei ngāue.
- Ko hono poupou‘i ‘a e to‘utupú ke nau ma‘u ha pa‘anga lolotonga ‘enau akó - 19 ‘o Siulai 2023
- ‘Oku kamata lelei ‘a e kau ako tufungá fakafou ‘i ha polokalama sikolasipi - 13 ‘o Sune 2023
- ‘Oku ta‘imālie ‘a e fānau ako Kāinga Ora Construction Plus ‘i he taukei ngāue ‘i he feitu‘u ngāue‘angá - 11 ‘o Mē 2021
Polokalama ‘i he Potungāue Pilīsoné
‘Oku toe tokoni mai kiate kimautolu ‘emau hoa ngāue mo e Potungāue Pilīsoné ke ‘unuaki kimu‘a ‘a hono fakalahi ko ia ‘o hono tuku atu ‘o e ngaahi fale māfana mo mōmoá.
‘Oku ngāue ‘a e Kāinga Ora mo e Pilīsone ‘i Rolleston mo Spring Hill ‘i ha polokalama ‘a ia ‘oku ma‘u ai ‘e he kau pōpulá ‘a e ngaahi pōto‘i ngāue langa lolotonga ‘o e ngāue ki hono toe fakasanisani fo‘ou ‘o e ngaahi ‘api nofo‘anga ‘a e pule‘angá ‘i he ngaahi konga kelekele ‘oku tu‘u ‘i he pilīsoné. ‘Oku toki fakahiki leva ‘a e ngaahi fale nofo‘anga ko ‘ení ki he kelekele ‘a e Kāinga Ora ke hoko ko e ngaahi ‘api ki he ‘emau kau kasitomaá. Kuo fakalahi ‘a e polokalama ko ‘ení ke fakakau ki ai ‘a e ngaahi ‘api nofo‘anga fo‘ou ‘a e pule‘angá kuo langa ‘i he ngāue fakataha ko ‘ení.
Ko e ngaahi ‘api fo‘oú mo e ngaahi pōto‘i fo‘oú ko ha ngaahi ola ia ‘o ha hoa ngāue lelei ‘i he vaha‘a ‘o e Kāinga Ora mo e Potungāue Pilīsone ‘i Waikato.
Ko e polokalama fakafo‘ou ‘i Spring Hill, ‘a ia kuo lele mai ‘i ha ta‘u ‘e hiva, ‘oku iku ke ma‘u ngāue ai ‘a e kau pōpula ‘oku supavaisá ke nau tokoni ki hono fakafo‘ou mo toe langa fo‘ou ‘o e ngaahi fale motu‘a angé mo liliu kinautolu ki ha ngaahi ‘api fakaeonopooni, māfana, mātu‘u mo fakatupu mo‘ui lelei ma‘á e kau nofo totongí mo honau ngaahi fāmilí.
‘I he ta‘u takitaha, kuo laka hake ‘i he kau pōpula ‘e toko 60 kuo nau ma‘u faingamālie ke ako mo fakatupulekina ha ngaahi pōto‘i fo‘ou te nau ala ‘alu mo ia ‘i he taimi ‘e tukuange atu ai kinautolu ki tu‘a ki he komiunitií.
Ko e ngāue fakatufungá ‘a e fa‘ahinga ngāue ‘oku filí ka ‘oku toe ‘atā atu foki mo e ngaahi ngāue kehe hangē ko e teuteu ‘i loto falé, fakasanisani holisí mo e ‘aofí, valí mo e palamá.
‘Oku ngāue ‘a e Potungāue Pilīsoné mo e Building and Construction Industry Training Organisation (BCITO) ‘a ia ‘oku nau ha‘u ki he fai‘anga langa ‘i he pilīsoné ‘o sivi ‘a e ngaahi pōto‘i ‘a e kau pōpulá ‘a ia ‘e lava ke nau ma‘u ai ha‘anau ngaahi tohi fakamo‘oni ako ke tokoni ki he ‘enau kumi ngāué hili honau faka‘ataá.
‘Oku taumu‘a ‘a e polokalamá ke tuku atu ‘a e ngaahi ‘api kuo fakalelei‘i ‘e 10 ‘i he ta‘u fakapa‘anga taki taha. ‘I he ‘ene a‘u mai ki he taimí ni ‘o e ta‘u ko ‘ení, kuo tuku atu ai ha fale nofo‘anga ‘e nima ki he ‘enau fai‘anga langa fo‘oú pea ‘e toe tānaki atu mo ha toe fale nofo‘anga ‘e tolu ki he fai‘anga langa fo‘oú ‘i Mā‘asi. ‘E toe ‘ave atu mo ha ‘api ‘e ua kuo fakakakato ki he ‘enau fai‘anga langa fo‘oú kimu‘a ‘i he ‘osi ‘a e ta‘u fakapa‘angá ‘i he ‘aho 30 ‘o Sune 2019.
Fale nofo‘anga ‘i Spring Hill ke hiki atú
Faka‘osi‘osi ‘o e fale nofo‘anga ‘i Spring Hill
‘Ave ‘o e fale nofo‘anga ‘i Spring Hill ki honau ngaahi konga kelekele fo‘oú
‘Oku ngāue fakataha ‘a e Kāinga Ora mo e Potungāue Pilīsoné ‘i ha polokalama ‘oku ma‘u ai ‘e he kau pōpulá ha ngaahi pōto‘i fo‘ou mo e ongo‘i pau ‘i ha‘anau langa mo fakalelei‘i ‘a e ngaahi fale ‘a e pule‘angá kuo maumaú ‘i he fai‘anga langa ‘a e Pilīsoné ‘i Rolleston.
Ko e polōseki Rolleston Construction Yard, ‘iloa ko e polokalama Second Chance (Faingamālie hono Uá), ko ha hoa ngāue ia ‘i he vaha‘a ‘o e Kāinga Ora mo e Potungāue Pilīsoné ‘oku ‘oatu ai ‘a e ngaahi tohi fakamo‘oni ako ki he kau maumau lao ‘i he komiunitií moe pilīsoné mo e ngaahi pōto‘i ki he ma‘u ngāué, fakalelei‘i ‘o e ngaahi fale nofo‘anga ‘a e pule‘angá mo fakaivia ‘a e kau maumau laó ke nau kau atu ki hono toe langa fo‘ou ‘o Canterbury.
Hili hono fakakakato ‘i he fai‘anga langá, ‘oku fetukutuku leva kinautolu ki he ngaahi feitu‘u kehekehe ‘i he loto koló pea toe tuku atu leva ia ki he kau nofo totongí.
Kuo toe ‘aofi, fakauaea mo fakapalama fo‘ou ‘a e ngaahi fale nofo‘angá pea mo ‘aofi fakamāfana‘i hono ngaahi holisí mo e ‘aofí ‘aki ‘a e nāunau fakamāfana ki he lalo falikí ke fokotu‘u ‘i he feitu‘u fai‘anga langá. ‘Oku ‘i ai ha ngaahi falekaukau, fale mālōlō mo e ngaahi kōpate hina vai mafana fo‘ou ‘i he ngaahi falé mo fakafo‘ou fakaonopooni ‘a e ngaahi peitó pea fakafo‘ou mo e ngaahi ‘ufi‘ufi ‘o e falikí. Kuo fakafo‘ou ‘a e ‘aofi ki honau ngaahi holisi ‘i lotó, vali ‘a loto mo tu‘a, pea kuo fana vai‘i mo vali fo‘ou honau ngaahi ‘ató.
Na‘e kamata ‘a e polōseki Second Chance ‘i he 2013 ‘i he taimi na‘e vakai‘i ai ‘e he Kāinga Ora (na‘e ‘iloa ki mu‘a ko e Housing New Zealand) ‘a e kaha‘u ‘o e ngaahi fale nofo‘anga mei he Red Zone ‘i Christchurch, pea na‘e fekumi ai ‘a e Potungāue Pilīsone ‘i Canterbury ki ha polōseki ‘e ala tokoni ai ‘a e kau pōpulá ki hono toe langa fo‘ou ‘o e koló mo e komiunitií.
Na‘e kaunga ki he polōsekí ha ‘ēlia fai‘anga langa fo‘ou ‘e 2 na‘e langa ‘i he Pilīsone ‘i Rolleston, ‘i he fakatonga ‘o Christchurch, ‘o fetukutuku ai ha ngaahi fale ki ai, fakahoko mo hono ngaahi fakalelei mo e fakafo‘ou pea toki fetukutuku leva ‘a e ngaahi nofo‘angá ki he ngaahi feitu‘u fo‘ou ‘i he koló mo toe nofo totongi.
‘Oku fakafuofua ki he kau nofo totongi ‘e toko 140 mo honau ngaahi fāmilí ‘oku nau nofo ‘i ha fale nofo‘anga kuo fakalelei‘i ‘i he polokalamá.
‘Oku fakafuofua ‘e he Potungāue Pilīsoné kuo laui ngeau ‘a e kau pōpula na‘a nau ngāue ‘i he polokalamá. Makatu‘unga ‘i he fai‘anga langá, kuo nau ako, mo hokohoko atu ‘enau akó, ngaahi pōto‘i ngāue, kau ai ‘a e valí, palasitaá, tufungá, mo e fakasanisani papá.
‘Oku ‘ilo‘i mei he fakatotoló ‘oku ‘i ai ‘a e fekau‘aki mālohi ‘i he vaha‘a ‘o e ma‘u ngāué mo e ‘ata‘atā ‘a e mo‘uí mei he fai hiá.
Fale nofo‘angá kimu‘a ‘i hono fakalelei‘í
Fale nofo‘angá ‘i he funga lolí lolotonga hono ‘avé
Fale nofo‘angá kuo fakalelei‘i fakakonga
Fale nofo‘angá kuo fakalelei‘i pea maau ke ‘ave ki ha feitu‘u fo‘ou
Kuo fakafo‘ou ‘a e peesí: 23 Fēpueli 2024