4. Buying
Navigate the process of buying your first home, learn about different offers and sales methods and work towards making your first offer.
This step is all about navigating the process of buying your first home, from learning about sales methods to making your first offer.
O lena tonu lava – ua e maua le fale e fetaui lelei ma oe. Ofo atu loa se tau e te manao e faatau mai ai. E lua ituaiga tauofoga – noatia ma tuutuuga ma le aunoa ma tuutuuga.
Tauofoga noatia ma tuutuuga
E te ofoina atu se tau i luga o tuutuuga patino e tatau ona faataunuu a o le i avea ma maliega faatauina atu ma le faatauina mai e aunoa ma ni tuutuuga. E tatau na aofia i tuutuuga se faamaoniga mai le faletupe po o le faalapotopotoga nonogatupe, lipoti a le tagata asiasi fale po o se lipoti LIM. O soo se tuutuuga e tatau na faataunuu i aso faatulagaina na malilie i ai.
Tauofoga aunoa ma ni tuutuuga
E leai ma ni tuutuuga o faia faatasi ma se tau ua e ofoina atu. A talia se tau ua ofoina atu e aunoa ma ni tuutuuga, o lona uiga ua noatia faatulafonoina le faamae‘a o tulaga uma e te faatauina mai ai le fale.
E tatau na faatali se tau e te ofoina atu e aunoa ma ni tuutuuga seia maea na iloilo e lau loia faufautua po o le fua fanua le maliega faatauina atu ma le faatauina mai ma ua avatu se faamaoniga atoa o lau faaunegatupe mo se fale mai le faletupe po o le faalapotopotoga nonogatupe. O le vaitaimi foi lea e faagata ai ma lou filigā i tulaga uma e tatau ona fai.
E fa auala atu e taulia ai fale o faatau atu i Niu Sila. E tofusia auala taitasi ma tuutuuga patino ma tulaga moomia. Ia e malamalama muamua i metotia eseese e faatau atu ai se fale, a o le i ofo atu se tau mo se fale o e manao ai.
Taupulega
O le auala sili lea e masani na faatau atu ai se fale. E lisi faatasi le fale ma se tau pe aunoa ma se tau, ona e faia lea o se tauofoga tusitusia e te faatauina mai ai – e aofia ai ma le aofaiga ua e manao e totogi. E pule lava le tagata o faatauina atu le fale pe talia, teena po o le ese o se tau e ofo atu. A ofo atu se tau e ese mai le tau na e ofoina atu, o lona uiga lua le faia se taupulega i se tau.
Faatauina atu i luga o tauofoga po o le aso e faagata ai
E lisi se fale e le o pipii i ai ma le tau e faatau atu ai ma tuu atu le avanoa i tagata o mananao e faatau mai e ofoina atu se tau faatasi ma ni tuutuuga pe leai foi ni tuutuuga. E iloilo e le tagata o faatauina atu le fale tauofoga ma talia se tauofoga po o le faia o se taupulega ma nisi o tagata o fia faatauina mai le fale. E leai se afaina o le tau matemate o se tau o ofoina atu e isi o fia mananao i le fale.
E tai tutusa le faiga e faatauina atu ai i le aso e faagata ai ma le faiga e faia ai tauofoga ae tuu avanoa i le taupuleina o tuutuuga e ono faia. E masani na faaaoga e le sui o faatauina atu le fale se faamaumauga patino i tauofoga, o se ituaiga maliega mo fale faatauina atu ma le faatauina mai.
Faatauina atu tumaoti
O le tele o fale e tumaoti le faiga e faatauina atu ai e fai sa‘o lava i le va o le tagata na te faatauina mai ma le tagata o faatauina atu. Afai o e mafaufau o se auala lea e te faatauina mai ai se fale, e taua tele le aafia ai o lau loia faufautua mai le amataga. E fesoasoani lau loia ia maua se tonu lelei mo tulaga faigata.
Faatautui
O fale faatautui e faatautava ai lau ofo ma isi o mananao e faatau mai le fale. E faatulaga e le sui o faatauina atu le fale se faasiliga e totoe po o le tau maualalo e faatau atu ai le fale faapea ma tuutuuga o le faatauina mai (e pei o le aso e aloaia ai).
A e faatauina mai se fale i se faatautui, o lona uiga e leai ni tuutuuga e noatia ai – e tatau na e sailia se fautuaga faaletulafono ma saili ma le filigā tulaga uma e tatau ai, faamaonia muamua le tupe e faatau mai ai a o le i faia le faatautui ma sauni e totogi lau tupe teu i le aso lava lea.
Ofoina atu o se tau a o le i faia le faatautui
E iai tulaga, e ono talia ai e le sui o faatauina atu le fale se tau ua ofoina atu a o le i aulia le aso na faasalalau e faia ai le faatautui. A tupu se tulaga faapea e masani ai ona vave faataunuu le faatautui mai le aso na fuafuaina po o le faaleaogaina atoa o lea faamoemoe pe afai ua uma na saini le maliega faatauina atu ma le faatauina mai.
A e manao e ofo atu se tau e faatau mai ai a o le i aulia le aso o le faatautui, talanoa i lau loia faufautua po o le fua fanua mo se fautuaga.
Fautuaga – KiwiSaver ma faatautui
A fia tala i tua au saofaga KiwiSaver mo le fia faatauina mai o se muai fale, e le mafai na faaaoga le tupe lea e fai ai lau tupe teu pe a faatauina mai i se faatautui. E faaaoga au saofaga KiwiSaver e totogi ai le vaega o faatauina mai ai i le aso e aloaia ai.
E taua tele lou vailiili o tulaga uma o le fale ua e manao e faatau mai. Tuu atoa i ai lou malosi e faamaopoopo ma iloilo faamatalaga ma faamaumauga taua e faatatau i le fanua ma le fale, faatasi ma le fesoasoani a lau loia faufautua ma le fua fanua. O le uiga tonu lena o le filigā e tatau ai.
O au tapenapenaga ma le filigā e tatau na aofia ai:
- Le lipoti Land Information Memorandum (LIM) - O se aotelega o faamatalaga o taofia e le pulega faalotoifale. E ono aofia ai faamatalaga e pei o pemita faufale ma tulaga o noatia ai le fale i se pemita aloaia.
- Lipoti tagata asiasi fale - O se auiliiliga o le tino ma le malosi o le fale ma le fanua. A maua atu i se lipoti ni faaletonu e tatau ona toe lipea, e ono mafai se taupulega ma le sui o faatauina atu le fale e toe faaleleia mea o faaletonu a o le i aulia le aso e aloaia ai po o le tuuitiitia o le tau e te faatauina mai.
- Tau fuafuaina - E ono talosagaina e le faletupe po o le faalapotopotoga nonogatupe se tau fuafuaina e iloa ai po o sa‘o ma talafeagai le tau o le fale. E iloa ai foi po o fetaui lau tupe o totogi ma le tulaga o le fale.
- Igoa o tagata o umia le fanua, fanua e sopoia ma noataga faapitoa - O le tagata o tusia le igoa i le faamaumauga o ia foi na te umia le fale ma le fanua ma faailoa ni aitalafu o faia i le taimi nei i luga o le fale. E iai tulaga e tapu ai mea e mafai na e faia i le fanua i luga o fanua e sopoia ai le ulufale atu i le fanua ma noataga faapitoa.
Fautuaga – tauofoga i faatautui
Afai o e tapenapena e fai se tau e ofo atu i se faatautui, e tatau na e faia tulaga uma ma le filigā e tatau ai a o le i aulia le aso o le faatautui talu ai o le tagata e malo lana ofo, o lona uiga e leai ma ni tuutuuga e noatia ai se tau ua na ia ofoina atu. O lona uiga e iai mea e tatau ona totogi i le taimi lava lea, tusa lava pe afai e le i manuia se ofo na e faia e faatau mai ai le fale.
E avea le maliega faatauina atu ma le faatauina mai ma konekarate faatulafonoina i le va o le tagata na te faatauina mai ma le tagata o faatauina atu. E aofia ai tulaga o le a faagaioia i le taimi e faatauina mai ai, o le aso, tuutuuga ma aiaiga uma o le faatauina mai o se fale.
E ono aofia i tuutuuga e tatau ona e faia vaega nei e pei o le:
- faamaonia o le faamaoniga atoa o se faaunegatupe mo se fale
- faamaonia le aloaia na tala i tua o au saofaga KiwiSaver mo se muai fale faatau (pe afai o faaaoga au saofaga KiwiSaver e fai ai lau tupe teu)
- o le faatauina atu o se isi fanua ma le fale
- saili po o ai o umia le fale, lipoti LIM ma le lipoti a le tagata asiasi fale
- se vaega faagata – e mafai ai ona e faaleaogaina se maliega pe faaleaogaina e le tagata o faatauina atu pe afai e le i faataunuu tuutuuga i le aso na faatulagaina
- se vaega i luga o le filigā e tatau ai – e mafai ai ona e faaleaogaina se maliega pe afai e le i faataunuuina se fuafuaga e lipea ai se faaletonu na malilie i ai.
Fautuaga – taupuleina o le aso e aloaia ai
A talafeagai ma oe, e lelei le aua le tuu le aso e aloaia ai i le Aso Faraile. A iai ni faaletonu ua tatau na faia i ai se fuafuaga, e leai se faatali seia uma le faaiuga o le vaiaso faatoa lote.
Afai o e fuafua e faaaoga au saofaga KiwiSaver e faatau mai ai i le aso e aloaia ai, ia mautinoa o fetaui le aso e aloaia ai ma le aso e mafai na tala ai i tua au saofaga KiwiSaver.
A o le i sainia
O le taimi lava e te sainia ai, o lona uiga ua noatia faatulafonoina oe faapena le tagata na faatauina atu le fale e ausia tuutuuga o le maliega e faatauina atu ma le faatauina mai. O le mea tonu lena, e taua ai lou iloilo muamua o tulaga nei ma lau loia faufautua po o le fua fanua.
E avatu ia te oe e le sui lesitala fanua ma fale se kopi o le New Zealand Residential Sale and Purchase Agreement Guide faatoa e saini ai le maliega faatauina atu ma faatauina mai. E mafai na e talosaga mo se kopi pe afai e le i avatua sau kopi.
Fautuaga – tulafono mo sui lesitala fanua ma fale
E faasolo mai taiala e mautinoa ai o lo o talafeagai ma sa‘o auala o talia ai oe, e faapena foi ona faatulaga i lalo o le Real Estate Agents Act 2008 tulaga moomia uma e tatau i sui lesitala fanua ma fale ona ausia.
O a lava ni amioga po o uiga faaalia a le sui lesitala fanua ma fale ua le fetaui, ona tuuina mai lea o se faasea i le Real Estate Authority i le rea.govt.nz(external link).
O le taimi lava e talia ai se tau na e ofoina atu, o le taimi foi lea e faamautu ai se faamaoniga atoa o lau faaunegatupe mo se fale.
O le taimi foi lea e iloilo ai e le faletupe po o le faalapotopotoga nonogatupe faamaumauga uma e uiga i le fale ua e manao ai ina ia mautinoa o ausia e le fale tuutuuga e patino i noataga tau nonogatupe. O le maua ai o se faamaoniga atoa e faamaonia ai foi ma le aofaiga atoa o le faaunegatupe ma ua mafai loa na e ofoina atu se tau e te faatauina mai ai le fale po o le faia o sau tauofoga i se faatautui. O lona uiga foi ua e lava sauni mo le isi laasaga!
Tagai i nisi o itulau tafailagi faaopoopo e fesoasoani i le taimi e te “Faatauina mai.”
Punaoa tulaga aloaia:
Uma na faafou le itulau: 12 February 2024