Paaga Muai Fale Faatau
E aogā le Paaga Muai Fale Faatau e maua ai le tupe faamau ma le faaunegatupe mo se fale pe afai e lei atoa lau tupe e faatau ai se fale fou.
O le Paaga Muai Fale Faatau o se polokalame e umia faatasi ai se fale mo tagata o muai fia umia se fale. Afai e le o lava se tupe mai lau tupe faamau ma le faaunegatupe e faatau ai se fale e fetaui ma oe, ona e tagai lea i tulaga e ono mafai ai ona faatau faatasi ma Kāinga Ora se fale. E taitasi ma iloilo talosaga uma, ma e noatia i tulaga o moomia ai fale ma le maua o fesoasoani tupe.
Laasaga e umia ai se fale e faaaoga ai le Paaga Muai Fale Faatau
Faitau laasaga autu mo le faaaogaina o se Paaga Muai Fale Faatau mai le faiga o se talosaga faasolo atu i le umia o se fale i le ‘Laasaga e Umia ai se Fale e faaaoga ai le Paaga Muai Fale Faatau [PDF, 456 KB].’ Mo nisi faamatalaga, faalautelē pusa i lalo ifo.
E tatau ona e ausia aiaiga o nonogatupe a se faletupe faamauina e mafai ai ona e maua se faaunegatupe mo se fale ma gafatia ai le 5% o le saofaga maualalo o le tau e faatauina mai ai le fale ua e manao e faatau. O le telē o lau saofaga o maua, o le lelei foi lena.
O tulaga nei e tatau ona e ausia mo se Paaga Muai Fale Faatau:
- luga atu ma le 18 tausaga le matua
- o se sitiseni Niu Sila, nofomau, po o umia se visa nofomau ma e “masani ona nofomau i Niu Sila”; PO O LE faia o se talosaga mo se tasi ua ausia tulaga e avea ai ma sitiseni po o le nofomau, ma ua e faaipoipo po o se ulugalii faaipoipo itupa tutusa po o se ulugalii nofo faapouliuli
- e itiiti ifo ma le $150,000 le aofaiga atoa o tupe maua a tagata nonofo faatasi a o lei toesea lafoga
- tauleleia tulaga e gafatia ai ona totogi aitalafu (noatia i se lipoti o aitalafu)
- tagata muai faatau se fale
- e lei faia muamua se tulaga e umia faatasi ai ma Kāinga Ora se fale
E tatau ona e faatauina mai le fale e te nofo ai ma ua e tautino o le fale lava lea e avea ma au nofoaga autu mo se vaitaimi e le itiiti ifo ma le tolu tausaga mai le aso na aloaia ai. Tagai i fale e mafai ona faaaoga i ai le Paaga Muai Fale Faatau o le laasaga 4, ‘Tau saili ma faatau mai se fale,’ o tusia i lalo.
E ono ese faatulagana o tupe maua e faaaoga i ai pe afai tou te fale ma isi augatupulaga, po o le toaono o tagata e masani ona tou nonofo faatasi. Faafesootai mai i le 0508 935 266 po o le firsthome.enquiries@kaingaora.govt.nz e faatalanoa tulaga nei.
Aiaiga o tupe faamau
E tatau ona e tuuina mai se faamaoniga o se aofaiga maualalo e 5% o le saofaga o le tau e faatau ai le fale o e manao e faatau mai. E mafai ona aofia ai tupe:
- o faaputu i le faletupe
- mai lau KiwiSaver mo le muai faatau o se fale
- mai se faamaoniga o se Faaunegatupe Muai Fale Faatau
- na faameaalofa atu e se isi o lou aiga
E tatau ona e tuuina mai se tautinoga o se tupe na faameaalofa atu, pe afai o e faaaogaina tupe na faameaalofa atu.
Tautinoga faameaalofa Paaga Muai Fale Faatau [PDF, 26 KB]
O le tele o se vaega tupe e te gafatia mo le faatauina mai o le fale, o le lelei foi lena, e vave ai ona e umia atoa ai le fale.
Aiaiga nonogatupe faletupe
E le gata i le faamalieina o Kāinga Ora i faatulagana e agavaa ai mo le Paaga Muai Fale Faatau, e moomia foi ona e faamalieina tulaga ua faia e le faletupe faamauina auā le faagaioia e le faletupe o se faaunegatupe na e faatalosagaina mo se fale.
E tofu faletupe ma faalapotopotoga nonogatupe ma faatulagana eseese mo nonogatupe, ae e aofia ai tulaga tau tupe e te gafatia ai ona toe totogi le faaunegatupe, tulaga tau tupe e patino ia te oe, tauleleia o talaaga tau aitalafu ma lou faaaogaina o au teugatupe i vaitaimi ua tuanai.
Tagai i faletupe faamauina i le laasaga 3, ‘Mauaina o se muai faamaoniga o se faaunegatupe mai se faletupe’, o tusia i lalo.
Afai sa e umia muamua se fale
Atonu e te agavaa mo le Paaga Muai Fale Faatau, pe afai sa e umia muamua se fale i Niu Sila po o atunuu mamao, ma ua e le toe umia le fale lea. E moomia ona e faamalieina faatulagana o aiaiga Paaga Muai Fale Faatau. E le gata i lea, o tulaga nei e tatau ona e agavaa ai:
- e te le o umia se fale i Niu Sila po o atunuu mamao
- e leai ma se vaitaimi na e maua ai se fesoasoani tupe mai le Paaga Muai Fale Faatau
- leai ni aseta mautinoa e sili atu ma le 20% le tau aogā mai le aofaiga e faagata ai le tau o fale i le vaipanoa o e manao e faatau mai ai.
E faamatala aseta mautinoa o au meatotino e mafai ona faatauina atu e faatupe ai se fale o fia faatau mai, e aofia ai:
- teugatupe i faletupe (e aofia ai tupe teu tumau ma tupe teu faavaitaimi)
- sea, oloa ma noataga
- tupe teufaafaigaluegaina i faletupe po o isi faalapotopotoga tau tupe
- faatuputeleina ai sea a se sosaiete
- vaa po o kalaveni e sili atu ma le $5,000 le tau aogā
- isi taavale (e pei o ituaiga uilaafi tuai po o taavale e le masani na e fealuai ai)
- o isi aseta taitasi e sili atu ma le $5,000 le tau aogā
- tupe faamau na totogi ai le sui lesitala fanua faatau.
E le mafai ona avea le KiwiSaver ma aseta mautinoa.
A uma ona e talosaga mo le Paaga Muai Fale Faatau
Ona imeli atu lea o se faamaoniga ua matou maua lau talosaga. E lima aso faigaluega le umi o le a matou taumafai e iloilo ai talosaga uma – e faafesootai atu pe afai o moomia na e faailoa mai nisi faamatalaga, e faafesootai atu i totonu o le vaitaimi o iloilo ai talosaga.
Afai ua faamanuiaina lau talosaga
Afai ua faamanuiaina lau talosaga mo le Paaga Muai Fale Faatau, ona matou faafesootai atu lea e faatalanoa au matafaioi e umia faatasi ai se fale, ma tuuina atu se Tusi Faamaonia Tulaga Agavaa ma le Maliega Faatauto.
E ono masina e aogā ai tulaga o lou agavaa ai, mai le taimi lava ua faamaonia ai.
Tusi faamaonia tulaga agavaa
O le tusi lea e faamaonia ai ua e ausia aiaiga agavaa o moomia e Kāinga Ora mo le Paaga Muai Fale Faatau ma faailoa atu ai se tau faatusatusa e totogi e Kāinga Ora e faatau ai se fale.
E ono talosagaina e le faletupe faamauina le tusi lea i le taimi o faagaioia ai lau faaunegatupe mo se fale.
Maliega Faatauto
O lo o faataoto i le Maliega Faatauto folafolaga e tausisia ma matafaioi mo le umia faatasi o se fale, ma e puleaina sootaga faapaaga i le va o oe ma Kāinga Ora a o lei faatauina mai se fale. E moomia ona e sainia ma toe faafoi le Maliega Faatauto i le Kāinga Ora a o lei faia sau tauofoga mo se fale.
Tautinoga Aloaia mo Fale o i ai nei
E avea le Tautinoga Aloaia mo Fale o Iai nei e fai ma taiala mo le faatauina mai o se fale o iai nei e faaaoga i ai le Paaga Muai Fale Faatau. E otooto ai faamatalaga e moomia matou te iloa tonu ai tulaga o le fale. E tatau ona faatumu atoa faamatalaga o le faamaumauga lenei ma molimauina e se loia faufautua.
Afai ua le faamanuiaina lau talosaga
Matou te imeli atu tulaga ua e le ausia ai aiaiga e agavaa ai o moomia e Kāinga Ora. E iai tulaga e ono mafai ai ona e toe faia se isi talosaga pe afai ua iai se suiga o tulaga e patino ia te oe faapea ma lou ausia o tulaga moomia.
Afai ua suia tulaga e patino ia te oe
Afai ua suia tulaga e patino ia te oe i le uma ai ona faia o se talosaga mo le Paaga Muai Fale Faatau (e pei o le sui o le galuega po o tupe maua), faafesootai mai e iloa ai tulaga e ono afaina ai ona e agavaa mo le vaega tupe lea.
E ui i tulaga ua faia e Kāinga Ora e tatau ona ausia e agavaa ai mo le Paaga Muai Fale Faatau, e ese ai lava tulaga ua faia e le faletupe faamauina mo vaega tupe e nonoina atu e faamautinoa ai se faaiuga o se talosaga.
E le gata i le faamalieina o Kāinga Ora i tulaga e agavaa ai mo le Paaga Muai Fale Faatau, e moomia foi ona e faamalieina tulaga ua faia e le faletupe faamauina auā le faagaioia e le faletupe o se faaunegatupe na e faatalosagaina mo se fale. E aogā le maua atu o se muai faamaoniga o se faaunegatupe e te iloa lelei ai tulaga tonu o lou gafatia ona faatauina mai o se fale ma le aofaiga e mafai ona e nonoina mai. O tulaga nei e aogā i ai se muai faamaoniga:
- e te iloa ai se tau faatusatusa e fua i ai lau faaiuga mo le faatauina mai o se fale
- faailoa atu ai i tagata o faatauina atu le fale ma sui lesitala fanua ma fale le moni o lou manao e faatau se fale
- faagaioia vave ai le faagasologa e maua ai se faamaoniga atoa o le faaunegatupe mo le fale ua e manao e faatau mai
E iai eseesega laiti o faletupe ma faalapotopotoga fai nonogatupe uma i aiaiga e fua i ai se nonogatupe, ma e talosagaina faamatalaga e aofia ai:
- tusi faamaonia mai le Kāinga Ora o lou agavaa ai mo se Paaga Muai Fale Faatau
- faamatalaga auiliili o lau galuega
- lau tupe maua faaletausaga ma le tau aogā o aseta o e umia
- o le aofaiga e te gafatia e maua ai se tupe faamau
- o au aitalafu o iai nei, noataga ma tupe alu mo tausiga o le aiga (faataitaiga credit card, oloa totogi faasolosolo, ma isi)
- faamatalaga auiliili o le ituaiga fale o e manao e faatau mai.
E masani ona faatulaga le umi e aogā ai (faataitaiga, tolu masina) se muai faamaoniga o se faaunegatupe na e maua. E tatau ona e talanoa i le faletupe ua e manao e nono mai ai pe afai ua suia tulaga tau tupe ina ia toe fetuunai e le faletupe le faia o se isi muai faamaoniga e toe tuuina atu.
Faletupe faamauina
www.westpac.co.nz(external link)
Telefoni Vili Fua: 0800 177 277
www.bnz.co.nz(external link)
Telefoni Vili Fua: 0800 275 269
www.kiwibank.co.nz(external link)
Telefoni Vili Fua: 0800 000 654
Faafesootai mai(external link)
www.sbsbank.co.nz(external link)
Telefoni Vili Fua: 0800 727 2265
A ua e iloa lelei se taatiaga o tala o lau faasoa ma tupe maua ma se aofaiga e mafai ona e nonoina mai e faatau mai ai se fale fou, ona faagasolo lea o au taumafaiga e saili se fale e fetaui lelei ma oe.
Malamalama i lau tala o le tupe
E fesoasoani lou faia o se tala o le tupe e te iloa lelei ai le ituaiga, lautelē ma le nofoaga o le a maua ai sou fale fou e te gafatia ona totogi, faatulaga auala e faasao ai tupe, iloa lelei tupe faaalu mo tausiga faaletagata, ma o tulaga uma nei e te iloa ai se telē e te gafatia ona nonoina mai. E tatau ona e iloa tulaga nei:
- Tupe maua a tagata uma o tou nonofo faatasi ma tupe alu mo tausiga faaletagata
- O le aofaiga e te gafatia e maua ai le tupe faamau
- O le aofaiga e te gafatia ona totogi ai se faaunegatupe
O le a e maua se faamaoniga mai Kāinga Ora o le aofaiga e totogi e le faalapotopotoga tou te faatauina faatasi mai ai se fale, i le taimi lava ua e faailoa mai ai se tali o le muai faamaoniga o se faaunegatupe mai se faletupe.
Fale e mafai ona faatau i le Paaga Muai Fale Faatau
O fale e mafai ona faatau i le Paaga Muai Fale Faatau e tatau ona ausia ai tulaga nei:
- o se ‘fale fou’ - o lona uiga o se fale fou e lei nofoia muamua (e ese mai le tufuga po o le fai atinae faufale), ma na tuuina atu i ai se Tusi Faamaonia Tulafono Laiti i totonu o le 12 masina talu ai; pe
-
faatauina mai i luga o le ‘fuafuaga faatino’ - o lona uiga e te faatauina mai se fale fou a o lei uma lelei na fau. E tatau ona e faatauina mai faatasi le fale ma le fanua i se Maliega Faatauina Atu ma Faatauina Mai e tasi. E lē lagolagoina e le Paaga Muai Fale Faatau tupe maua mai galuega faakonekarate po faaunegatupe mo galuega fausaga
- O se fale o i ai nei ma e itiiti ifo ma le $5,000.00, le tupe e faagaioia ai galuega e toe faafou ai ma e faalagolago i se tau fuafuaina ma le lipoti o le asiasiga na faia i le fale (e tatau ona faamauina/faamaonia aloaia le tagata e faia se fua)
- mafai ona nofoia mai le aso na aloaia ai po o le aso o fuafuaina e faauma lelei ai mai le aso na tuuina aloaia atu ai le Tusi Faamaonia Tulafono Laiti
- na suesueina e tusa ma faatulagana a le faletupe o tulaga e iloa ai le faamoemoeina e totogi aitalafu
E tatau foi ona e faatauina mai le fale e te nofo ai ma ua e tautino o le fale lava lea e avea ma ou nofoaga autu mo se vaitaimi e le itiiti ifo ma le tolu tausaga mai le aso na aloaia ai. Afai ua i ai se suiga o tulaga e patino ia te oe ua tatau ai ona e siitia i se isi fale po o le faatau atu o lou fale i totonu o le tolu tausaga e tatau ai ona e nofo i le fale, ona e faailoa ma faatalanoa lea tulaga ma Kāinga Ora.
O le tasi o vaega o lau talosaga na tuuina mai, lo matou suesueina o tulaga e patino ia te oe ma vaipanoa e te manao e faatau ai se fale, ma fautua atu i au sailiga mo se fale e talafeagai ma manaoga o tagata o tou nonofo faatasi. O le taimi lava ua e maua ai se fale e gafatia na totogi, ona e faafesootai mai lea e faamautinoa le talafeagai o le fale ma tuutuuga o folasia i le Maliega Faatauto ma amata faagaioia ai loa le faatauina mai faatasi o le fale.
Faatauina mai o se fale
Afai e talafeagai ma faamalieina e le fale tuutuuga o folasia i le Maliega Faatauto ma le Tautinoga Aloaia Faatulafonoina, ona matou avatu lea o se Tusi Faamaonia e te tuuina atu i le faletupe faamauina e te nonoina mai ai se vaega tupe, ma le Maliega Fale Umia Faatasi e pulea ai tulaga o umia faatasi ai ma Kāinga Ora le fale.
E avatu foi ia te oe e le faalapotopotoga na e faatauina mai ai le fale se Maliega Faatauina Mai ma Faatauina Atu.
Tusi Faamaonia
O le aogā o le Tusi Faamaonia e faamaonia ai ua faamalieina e le fale tuutuuga o le umia faatasi ai o le fale ma Kāinga Ora e pei ona folasia i le Maliega Faatauto, ma le aofaiga tutusa o le vaega tupe o le a matou totogia e ono mafai ona faatauina faatasi ai le fale. E faatalosagaina e le faletupe faamauina o le a e nonoina mai ai se vaega tupe le tusi faamaonia lea auā le faafoeina o vaega mulimuli e aloaia ai se faaunegatupe mo se fale.
Maliega Fale Umia Faatasi
O le Maliega Fale Umia Faatasi o se maliega lea i le va o oe ma Kāinga Ora, ma o se tulaga faamalosia mo le faatauina mai o se fale e faaaoga ai le Paaga Muai Fale Faatau. O lo o auiliili ai faiga e umia faatasi ai le fale e aofia ai:
- aiatatau ma matafaioi o paaga uma o umia le fale, o se vaega tele o le fale o umia, ma le avea ai o Kāinga Ora ma nofo mautotogi o se fale umia faatasi
- e noatia lou faia o tulaga uma e te faatauina mai ai sea o umia e Kāinga Ora i totonu o le 15 tausaga talu ona aloaia lou umia ai o le fale
- o lau matafaioi le vaai lelei o le fale
- e tatau lava ona saili muamua se faatagana mai Kāinga Ora mo galuega e toe faafou pe toe faamanaia atili ai le fale
- o le faagaioia o le tau aogā o le fale, faatauina atu o le fale, ma soo se tupe alu na faagaioia ai
- le aso e faagata ai se maliega ma le faiga faapaaga ma Kāinga Ora.
Maliega Faatauina Atu ma Faatauina Mai
E avea le Maliega Faatauina Atu ma Faatauina Mai ma konekarate i le va o le tagata e faatauina mai ma le tagata o faatauina atu se fale. O lo o faamatala ai tulaga o le a faagaioia i le taimi e faatauina mai ai, o le aso, tuutuuga ma aiaiga uma o le faatauina mai o se fale. E moomia ona e tuuina mai se kopi o le Maliega Faatauina Atu ma Faatauina Mai e lei sainia e aofia ai vaega ua fautuaina e Kāinga Ora (Tulaga Moomia o se Maliega Faatauina Atu – Lisi o mea e siaki) o se vaega o le Maliega Faatauto. Atoa ai ma se kopi o tulaga maoti ma fuafuaga po o le Tusi Faamaonia Tulafono Laiti, pe afai o se fale fou. O le a iloiloina e Kāinga Ora le fale ma saini le Maliega Faatauina Atu ma Faatauina Mai i lona tulaga e avea ai ma se tasi o faatauina mai le fale ma toe faafoi le maliega i lau Loia Faufautua.
E moomia ona e tuuina mai kopi ua sainia o faamaumauga nei i totonu o le 10 aso faigaluega a o lei aulia le aso e aloaia ai ona e umia o le fale. Afai e lei maua mai kopi ua sainia o faamaumauga i totonu o le vaitaimi faatulagaina, e ono faatuai ai se vaega tutusa o matou umia ma faatuai ai ona totogi ia fetaui ma le aso e aloaia ai ona e umia o le fale.
E iai le manatu maualuga o le a e umia atoa lou fale e tusa ma tulaga tau tupe ua e gafatia i totonu o le 15 tausaga talu ona e umia le fale. Ua saunia e Kāinga Ora se Polokalame Puleaina o Faamoemoe e fesoasoani i au taumafaiga e ausia ai lea faamoemoe mai le uluai taimi lava ua e nofo ai i lou fale fou.
Polokalame Puleaina o Faamoemoe
E fesoasoani le Polokalame Puleaina o Faamoemoe ia e tausisi i le faamoemoe ua e manao ai e umia se fale. E aofia ai feiloaiga e fai i lou fale i tausaga taitasi ma le Kāinga Ora Relationship Manager, ma e fesoasoani le sui lea e faasino atu auala e ausia ai le faamoemoe:
- e te umia atoa ai le fale (e tuu atoa i ai lou malosi e ausia lea faamoemoe i totonu o le 15 tausaga)
- vaai lelei le fale ia pei lava o foliga na e muai faatauina mai ai
- o lou nofo ai pea i le fale i le vaitaimi atoa o umia faatasi ai le fale.
E moomia ona e tuuina mai faamatalaga o tulaga tau tupe o iai i le taimi nei ma tulaga fuafuaina mo tagata o tou nonofo faatasi. E mafai ona aofia ai tulaga o iai nei mo:
- tupe maua tagata nonofo faatasi
- tupe faasaoina
- tupe alu po o tupe totogi o se faaunegatupe.
Afai e mavae le 15 tausaga o le umia ai o le fale e te lei faatauina mai sea o umia e Kāinga Ora, ona faaee atu lea o se tau o galuega o faatino e Kāinga Ora e te totogia mo tausaga taitasi e amata mai le tausaga lona 15.
Faatauina mai sea o umia e Kāinga Ora
E lua auala e mafai ona e faatauina mai ai sea o umia e Kāinga Ora:
- totogi le vaega tupe atoa o totoe; pe
- vaevae tupe totogi i le aofaiga maualalo taitasi na faatauina mai ai (faataitaiga $1,000).
E faalagolago le aofaiga e tatau ona e totogia i le tau aogā o le fale i le vaitaimi lava lea. O lona uiga, afai e 10% e siitia ai le tau aogā o le fale mai le uluai tau na e faatauina mai, o le a faaopoopo le 10% i sea o umia e Kāinga Ora ma o le aofaiga fou lena e te faatauina mai ai sea.
E te umia atoa le fale, i le taimi lava ua e faatauina atoa ai sea o umia e Kāinga Ora.
Faatauina atu o le fale
Ua fuafuaina le Paaga Muai Fale Faatau e mafai ai ona e umia atoa le fale, peitai a o umia faatasi ma le faalapotopotoga le fale, ua e manao po o se tulaga foi ua moomia ai ona faatau atu lou fale ona o tulaga nei:
- se suiga i tulaga e patino ia te oe (faataitaiga, sui le galuega)
- se suiga i tulaga tau tupe
- ua le gafatia ona faatauina mai sea o umia e Kāinga Ora.
E mafai e le Kāinga Ora Relationship Manager ona faatalanoa isi auala e fua i ai sau faaiuga.
Afai e faatauina atu le fale a o umia faatasi ai le fale ma Kāinga Ora, o tupe maua mai le tau na faatauina atu ai o le a vaevae lea e tusa ma le telē o sea o umia e paaga taitasi. Mo se faataitaiga, afai o umia lava e Kāinga Ora le 10% o le fale ma ua faatau atu mo le $800,000, o lona uiga e maua e le faalapotopotoga le $80,000 o le tau na faatau atu ai.
O lena e tau mafaufau pe faamata e fetaui ma au fuafuaga le Paaga Muai Fale Faatau?
Faalautele itulau mo nisi faamatalaga ae afai e le o maua le vaega tonu o e sailia, valaau le aufaigaluega i le va o le 9am – 5pm, Aso Gafua i le Aso Faraile i le 0508 935 266.
O le ā le Umia Faatasi?
O le umia faatasi e faasino i le uluai umia faatasi o se fale ma se isi paaga na lua faatauina faatasi se fale (o le paaga o ta‘ua o Kāinga Ora). E te umia se vaega tele o le fale ma o oe foi lea ua nofoia le fale, ae iai se vaega o le fale matou te umia, ma e iai le taimi e te faatauina ai vaega o matou umia.
E tele vaega o faatulaga i ai le umia faatasi o se fale, e aofia ai:
- O le telē o lau tupe faamau
- O le telē o se tupe ua malie i ai le faalapotopotoga fai nonogatupe e nono atu
- O le telē o se vaega tupe e mafai e Kāinga Ora ona fesoasoani atu ai tou te faatauina mai ai lou fale.
Mo se faataitaiga, atonu ua atoa lau 10% na faaputu o le tau e faatau mai ai se fale ma ua talia e se faletupe faamauina le nono atu o le 75% o le tau o le fale. Ua faaopoopo i ai ma le 15% mai le Kāinga Ora tou te faatauina mai ai le fale i luga o le maliega e umia faatasi ma le faalapotopotoga le 15% o le fale.
O le ā se telē o se vaega tupe e gafatia e Kāinga Ora?
E iloilo talosaga taitasi mo se Paaga Muai Fale Faatau. O le maualuga e gafatia e Kāinga Ora mo le faatauina mai o se fale e 25% po o le $200,000 – o fea lava e maualalo atu.
E tatau ona e ausia aiaiga o nonogatupe a se faletupe faamauina e mafai ai ona e maua se faaunegatupe mo se fale ma gafatia ai le 5% o le saofaga maualalo o le tau e faatauina mai ai le fale ua e manao e faatau.
E faapefea ona ese ai le faatauina mai o se fale e faaaoga ai le Paaga Muai Fale Faatau?
E tau leai se eseesega tele o le umia faatasi faatusatusa i le umia atoa o le fale mai lea aso i lea aso. E te pulea se vaega tele o le fale, ma e leai ma se vaitaimi e faaaoga pe nofoia ai e Kāinga Ora lou fale. Peitai, e iai eseesega laiti tāua e tatau ona e manatunatu i ai
- e moomia ona e faamalieina aiaiga Paaga Muai Fale Faatau
- tou te umia faatasi ma Kāinga Ora le fale ma faamauina faatasi igoa i le pepa faamaonia o le fale
- e fautuaina tulaga o umia faatasi ai i le va o oe ma Kāinga Ora e le Maliega Fale Umia Faatasi
- ua e folafola e avea le fale ma ou nofoaga autu mo se vaitaimi e le itiiti ifo ma le tolu tausaga mai le aso na aloaia ai
- o tausaga uma tou te feiloai ai ma le Kāinga Ora Relationship Manager e toe iloilo tulaga o tupe maua mai tagata o tou nonofo faatasi ma isi laasaga e vave ai ona e umia atoa le fale
- e te taumafai i tulaga uma e gata ai lou malosi e faatau mai sea o umia e Kāinga Ora i totonu o le 15 tausaga talu ona e umia le fale ma e tatau ona e faatauina mai sea atoa pe a faamanatu le 25 tausaga na aloaia ai lou umia o le fale
- e tatau lava ona e talosagaina muamua se faatagana mai Kāinga Ora a o lei faia ni suiga e toe faamanaia ma toe faafou ai le fale, po o se tulaga foi ua e manao ai e faatau atu lou fale.
Tagai i nisi o fesili masani o tusia i lalo e tusa ma le Paaga Muai Fale Faatau. Atonu e maua se aogā mai Fesili Masani, ae e le o se atoaga lea o faamatalaga ma e le suia ai se fautuaga faaletulafono.
Afai e le o maua tonu le tali o e sailia, faafesootai mai mo se fesoasoani mai le 9am - 5pm, Aso Gafua i le Aso Faraile.
O le ā se telē o se vaega tupe e mafai e Kāinga Ora ona ofoina atu?
E iloilo talosaga taitasi mo se Paaga Muai Fale Faatau. O le maualuga e gafatia e Kāinga Ora mo le faatauina mai o se fale e 25% po o le $200,000 – o fea lava e maualalo atu.
E mafai ona faaaoga le Paaga Muai Fale Faatau e faatau ai soo se ituaiga fale?
O fale e mafai ona faatau i le Paaga Muai Fale Faatau e tatau ona ausia ai tulaga nei:
- o se ‘fale fou’ - o lona uiga o se fale fou e lei nofoia muamua (e ese mai le tufuga po o le fai atinae faufale), ma na tuuina atu i ai se Tusi Faamaonia Tulafono Laiti i totonu o le 12 masina talu ai; pe
- faatauina mai i luga o le ‘fuafuaga faatino’ - o lona uiga e te faatauina mai se fale fou a o lei uma lelei na fau. E tatau ona e faatauina mai faatasi le fale ma le fanua i se Maliega Faatauina Atu ma Faatauina Mai e tasi. E lē lagolagoina e le Paaga Muai Fale Faatau tupe maua mai galuega faakonekarate po faaunegatupe mo galuega fausaga
- o se fale o i ai nei e itiiti mai le $5,000.00 le tupe e toe faafou ai
- mafai ona nofoia mai le aso na aloaia ai po o le aso o fuafuaina e faauma lelei ai mai le aso na tuuina aloaia atu ai le Tusi Faamaonia Tulafono Laiti
- na suesueina e tusa ma faatulagana a le faletupe o tulaga e iloa ai le faamoemoeina e totogi aitalafu
O soo se fale na faatau mai e auala atu i le Paaga Muai Fale Faatau ma e noatia i suesuega e faia e Kāinga Ora, ma faatoaga le filigā i tuutuuga ua faia a o le i faatauina mai. O le laasaga lea e faamaonia ai le ausia e le fale o faatulagana o le Paaga Muai Fale Faatau, ma faamautinoa ai le pasia o tulaga lelei masani ua faia.
E mafai ona ou faaaogaina le Paaga Muai Fale Faatau e faatau ai se fanua e fau ai se fale?
Leai. Ua fuafuaina le Paaga Muai Fale Faatau e fesoasoani e faatau mai ai fale ae lē o fanua.
E mafai ona ou faaaogaina le Paaga Muai Fale Faatau e faatauina mai ai se fale o iai nei i se faatautu‘i?
Talu ai tulaga gafatia e ausia ai tuutuuga faaletulafono, e lē taliaina le faatauina mai o se fale mai se faatautu‘i e faaaoga ai le Paaga Muai Fale Faatau.
Ou te umia se fanua e aunoa ma se fale o tu ai, faamata ou te agavaa mo se Paaga Muai Fale Faatau?
Leai, e te le agavaa mo le Paaga Muai Fale Faatau pe afai o e umia i le taimi nei se fanua po o tulaga foi o e aiaina ai se fanua, tusa lava pe afai e leai se fale o tu ai i le taimi nei.
E i ai ni faatulagana e faagata ai le tau o fale?
Leai. E fuafuaina le tau o le fale e te faatauina faatasi ma Kāinga Ora i lau tupe faamau, o le saofaga o le paaga muai fale faatau, ma le aofaiga faaunegatupe ua talia e le faletupe e nonō atu.
E i ai se faatulagana maualalo o tupe maua e mafai ai ona faatau se fale?
E leai se faatulagana maualalo o tupe maua e mafai ai ona faatau se fale, ae tatau ona faamalieina Kāinga Ora i se tuufaatasiga o tupe maua o tagata uma o tou nonofo faatasi e mafai ai ona tou faatau mai sea a le faalapotopotoga i totonu o le uluai 15 tausaga o le umia ai o le fale faapea foi ma tulaga moomia mo nonogatupe a se tasi o faletupe faamauina e mafai ai ona faagaioia se faaunegatupe mo se fale.
O le ā se telē o se tupe faamau ou te moomia?
E moomia le 5% o le maualalo o saofaga mai le tau atoa o le fale ua e manao e faatau. Ae ui i lea, e tāua lou faia o saofaga i le telē e te gafatia, ma faaopoopo au saofaga, e vave ai ona e umia atoa le fale.
O le ā se telē e mafai ona ou nonōina mai?
E moomia ona e faatalanoa ma se tasi o faletupe faamauina tulaga e patino ia te oe ma maua atu fautuaga i le telē o se faaunegatupe e mafai ona e nonōina mai e faatau ai se fale. E tofu lava le faletupe ma ana faavasegana tau nonogatupe e suesueina ai tulaga e te agavaa ai.
E mafai ona faaaoga la‘u KiwiSaver e faaopoopo i le Paaga Muai Fale Faatau e faatau ai se fale?
Afai faatoa e muai faatau lea o se fale ma ua atoa le tolu tausaga o au saofaga o fai i le KiwiSaver, e ono mafai ona tala i tua se vaega o au tupe faasao po o tupe faasao uma e faatau ai se fale.
E maua nisi faamatalaga o le tala i tua le Kiwisaver mo le muai fale faatau
Ou te agavaa mo le Paaga Muai Fale Faatau ma le Fesoasoani Tupe Muai Fale Faatau, faamata e mafai ona tuufaatasi e faatau ai se fale?
Atonu e mafai ona tuufaatasi le Fesoasoani Tupe Muai Fale Faatau ma le Paaga Muai Fale Faatau e faatau ai se fale, ma e tatau ona fai eseese talosaga mo vaega nei.
Faitau i tulaga e te agavaa ai mo le Fesoasoani Tupe Muai Fale Faatau
Ou te agavaa mo le Paaga Muai Fale Faatau ma le Faaunegatupe Muai Fale Faatau, faamata e mafai ona tuufaatasi e faatau ai se fale?
Afai e te agavaa mo le Faaunegatupe Muai Fale Faatau, o lona uiga e mafai ona e maua se faaunegatupe mo se fale e maualalo le tupe faamau mai se faletupe po o se faalapotopotoga fai nonogatupe ma e le moomia ai le Paaga Muai Fale Faatau.
O le ā le mea e tupu pe a lē taliaina la‘u talosaga?
E auina atu se tusi e faamatala ai taunuuga o se talosaga na e faia, e aofia ai ma mafuaaga na lē taliaina ai sau talosaga. Faafesootai mai pe afai o moomia se faamalamalamaaga atoa o taunuuga o sau talosaga na fai.
E faapefea ona ou faatauina mai sea o umia e Kāinga Ora?
E mafai ona faasolosolo lou faatauina mai o sea o se fale o umia e Kāinga Ora i aofaiga laiti ua vaevae i ai (ia lē itiiti ifo ma le $1,000) po o le faatau atoa i le taimi e tasi. E mafai ona faaaoga au tupe faasao po o le nono mai i le faletupe e faatau mai ai sea (e faalagolago i le talia ai e le faletupe o se talosaga). A e faatauina mai sea o le fale o umia e Kāinga Ora, o lona uiga e te faatauina mai i le tau aogā mo fefaatauaiga o faia nei.
E mafai ona ou nono mai se vaega tupe tele mai se faletupe e faatau ai sea o umia e Kāinga Ora?
Ioe, peitai e noatia i le taliaina o tulaga o faaunegatupe mai le faletupe ua e filifilia. E te moomia se tusi mai Kāinga Ora e faamaonia ai le faaaoga o le tupe e faaopoopo i luga atu o le faaunegatupe e faatau ai se vaega, po o le vaega atoa, o sea o umia e Kāinga Ora a o lei talia e le faletupe lau talosaga.
Aisea e ese ai le tau aogā o le fale na faia e le faletupe mai le tau aogā o le fale na faia e Kāinga Ora?
A e faatalosagaina le fia nono mai se faletupe faamauina, e faaaoga e le faletupe se tau aogā mai tau o meatotino o faamauina, ma e ono ese mai le tau aogā o faamauina e Kāinga Ora.
E mafai ona ou faia se galuega e toe faafou pe toe faapipii nisi mea i lo‘u fale?
E tatau lava ona e talosagaina se faamaoniga a le Kāinga Ora pe a e manao e fai galuega e toe faafou pe toe faamanaia ai le fale pe a faapea o lo o avea pea le faalapotopotoga ma se tasi o pule o le fale. E aofia ai galuega faaleleia ua faailoa mai ona o le sogasogā ma le filigā e tatau ai ma le faatali o galuega faaleleia a o le i faatauina mai. Faamolemole tagai i le faiga e faagasolo ai galuega e toe faafou ai se fale o tusia i le Maliega o Fale Umia Faatasi.
E mafai ona faaaoga lo‘u fale e fai ma fale nofo mautotogi?
Leai. E i ai le manatu maualuga o le a e nofo ai i lou fale, mo se vaitaimi e le itiiti ifo ma le tolu tausaga talu mai le aso na aloaia ai.
E le o maua lava le mea lena e te sailia?
E maua le fesoasoani mai le 9am - 5pm, Aso Gafua i le Aso Faraile.
- telefoni mai i le 0508 935 266
- imeli mai i le firsthome.enquiries@kaingaora.govt.nz
O le polokalame Paaga Muai Fale Faatau e tausoa faatasi ai le umia o se fale ma faatoateleina ai Tagatanuu Niu Sila e mafai ona umia se fale.
E tele faasalalauga ua matou faia o faamatala ai le tausoa faatasi o le umia o se fale ma faiga e galulue faatasi ai e faatau se fale e faaaoga ai le Paaga Muai Fale Faatau, faapena foi ma taiala masani e faagaioia ai le faatauina mai o se fale. O le auga tonu o le itualu lenei o le mafai ona e maua kopi o tusi faamatala talafeagai ma faamaumauga faaletulafonoina e lagolagoina ai se talosaga mo le Paaga Muai Fale Faatau.
Laasaga e Umia ai se Fale e faaaoga ai le Paaga Muai Fale Faatau [PDF, 456 KB]
Faataitaiga Maliega Fale Umia Faatasi [PDF, 1.5 MB]
Maliega Fale Umia Faatasi [PDF, 55 KB]
Maliega Faatauto [PDF, 503 KB]
Pepa o le tautinoga aloaia [PDF, 58 KB]
Pepa o le tautinoga aloaia mo fale o iai nei [PDF, 71 KB]
Tulaga Moomia SPA [PDF, 63 KB]
Faagasologa e faagaioia ai talosaga mo loia ma loia faufautua
Afai o e fia faatalosaga faamatalaga e iloa ai se faamaoniga o se tagata mo le AML, ona imeli lea o se faafesili i le firsthome.enquiries@kaingaora.govt.nz
Faamolemole ia tau aofia faamatalaga o ta‘ua i lalo i lau talosaga:
- Igoa
- Numera faafesootai
- Imeli faafesootai
- Igoa kamupani
- Tuatusi
- Numera o le talosaga mo se Paaga Muai Fale Faatau (Faataitaiga, FHP-001234)
- Auga tonu o lau talosaga
Oloa Faatonuina IRD
E ese ai lava le faagaioia o le Lafoga Oloa ma Auaunaga o le Polokalame Paaga Muai Fale Faatau ma na maua mai e Kāinga Ora se faaiuga o Oloa Faatonuina e le IRD, e maua ai e paaga o aafia i se fefaatauaiga le aofaiga sa‘o o le GST mo tulaga eseese e lua:
- o le uluai mauaina mai - e foliga ai o le a faatauina atu mai se tagata fai atinae faufale i le Tagata e Ona le Fale ma Kāinga Ora
- o le faatauina atu o se fale i le polokalame PHO (a o tumau ai le umia o sea e Kāinga Ora) i fefaatauaiga faamaketi e aunoa ma ni noataga.
Faitau i le faaiuga a le IRD(external link)
Uma na faafou le itulau: 13 November 2023