2. Preparing and applying
Learn how much you could borrow, build your deposit and understand the home loan process.
Before you jump into house hunting, let’s learn about home loan pre-approval, find out how much you could borrow and explore ways to build your deposit.
O le toatele o tagata, e maua le tupe e totogi ai se fale mai le tupe teu faaopoopo i ai ma le faaunegatupe mai le faletupe po o se isi faalapotopotoga nonogatupe.
E fautua atu le faletupe po o le faalapotopotoga nonogatupe i le aofaiga o le tupe teu o moomia faapea nisi tuutuuga e tatau ona ausia a o le i talia se talosaga mo se faaunegatupe.
E lē soona talia e le faletupe soo se tagata e tuuina atu i ai se faaunegatupe mo se fale. E ono sili atu ona taugata le nono mai isi faalapotopotoga nonogatupe. E ono faaopoopo nisi tau faaee atu e totogi ma leai se taui tupe e toe faaola atu. O tulaga nei e masani ona maua atu i faletupe.
O le a le eseesega o le muai faamaoniga ma le faamaoniga atoa?
E noatia i tuutuuga se faamaoniga po o le muai faamaoniga e faaataata atu ai se telē e ono mafai ona e nonoina mai pe afai e fetaui le fale ma nisi o aiaiga tau nonogatupe. E te maua ai se faataatiaga atoa o le maualalo ma le maualuga o le tau o le fale o e manao ai, ae e le faapea ai ua mautinoa le maua o se faaunegatupe.
O le faamaoniga atoa e mautinoa ai le aofaiga o le a nono atu e le faletupe po o le faalapotopotoga nonogatupe i le taimi lava ua maua ai se fale ua e manao e faatau mai ma ua mautinoa le ausia o tuutuuga tau nonogatupe. O le tele o tulaga faapenei, e mautinoa i le faamaoniga atoa le maualuga o le aofaiga e mafai ona e nonoina mai. Sauni loa, e fai sau tauofoga aloaia i se fale ua e manao e faatau mai.
Taua!
A fia fai sau tauofoga i se faatautui, e moomia le maua muamua atu o se faamaoniga atoa o se faaunegatupe mo se fale. Talanoa i lau loia faufautua ma le faletupe po o le faalapotopotoga nonogatupe e mautinoa ai lou ausia o tulaga uma o moomia. E te maua nisi faamatalaga i le faiga e faatau mai ai se fale i se faatautui i le Laasaga 4. Faatauina mai.
E fia se aofaiga e mafai ona e nonoina mai?
O le aofaiga masani o se faaunegatupe o le tau atoa o le fale e toesea ai lau tupe teu (e tau i le aofaiga maualuga nonoina mai). Mo se faataitaiga, a e faatauina mai se fale i le $650,000 ma e 20% lau tupe teu e tusa lea ma le $130,000, o lau faaunegatupe mo se fale e $520,000. E te faalogoina faaupuga o le ‘loan-to-value ratio’ po o le LVR, o le aofaiga masani o tupe teu e 20%. Peitai, e ono talia se aofaiga o tupe teu e maualalo atu ma e faalagolago i tulaga e agavaa ai ma tuutuuga tau nonogatupe a le faletupe po o le faalapotopotoga nonogatupe. Talanoa i le faletupe, faalapotopotoga nonogatupe po o le fai fefaatauaiga mokesi i se aofaiga e mafai ona e maua.
Fautuaga – mauaina atu o le fesoasoani mo se Faaunegatupe Muai Fale Faatau Kāinga Ora
O le lelei o le Faaunegatupe Muai Fale Faatau Kāinga Ora e mafai ai ona faamaualalo le tupe teu mai le 20% masani i le 5% mo ē faatoa faatau lava lea o se fale. Malamalama atili i tulaga e te agavaa ai mo se Faaunegatupe Muai Fale Faatau.
Fautuaga – Fesoasoani tupe mai Faaunegatupe Kāinga Whenua
Ua faatulaga le Faaunegatupe Kāinga Whenua i se faiga e fesoasoani ai i taumafaiga a aiga Māori ia maua se fale ma aveese tulaga o faaletonu ai ona maua fesoasoani tau tupe. E mafai na faaaoga le seleni lea e fau ai se fale, faatau mai ai pe siitia e nofo ai i se fanua Māori e umia faitele. E maua nisi faamatalaga i le Pepa faamatala Kāinga Whenua Loan [PDF, 1.6 MB].
O se vaega tele o au tupe patino na faasao e maua ai le tupe teu, ae tele foi isi auala e faatuputeleina ai au tupe faasao.
Fesoasoani mai lou aiga
E i ai tulaga e mafai ai na fesoasoani atu lou aiga i se tupe faameaalofa, nono atu pe faamaonia sau nonogatupe. A fesoasoani atu se isi o lou aiga, e fautuaina tagata uma o lavea i au fuafuaga e saili se fautuaga faaletulafono tutoatasi.
- Tupe faameaalofa - Ua manao se tasi o lou aiga e avatu se tupe e fesoasoani i lau tupe teu. E moomia e le pulega o maua atu ai le faaunegatupe mo se fale se faamaoniga e lē moomia na toe totogi le tupe na faameaalofa atu.
- Tupe nonoina mai - Ua nono atu se vaega tupe mai se isi e fesoasoani i lau tupe teu ma ua oulua malilie e te toe totogia le tupe na nono atu. E totogi pe a uma na faatau mai le fale po o tulaga foi ua e gafatia ai ona toe totogi le tupe na nono atu.
- Faamaoniga - Ua faamaonia se faaunegatupe i luga o le fale o umia e le isi tagata (se tasi o lou aiga). O le tagata lea na te faamaonia lau faaunegatupe, e nafa ma se vaega po o tulaga uma o lau faaunegatupe mo se fale pe afai ua e lē gafatia na totogi.
- Nono faatasi - E iai faletupe ma faalapotopotoga nonogatupe e mafai na lua nono faatasi ma se isi (fai faatasi) e pei o se isi o lou aiga e faafaigofie ai ona e maua se faaunegatupe mo se fale. O lona uiga e lē na o le tasi se faaunegatupe. O oulua uma e tatau na totogia faaunegatupe uma, ma o le matafaioi a le isi o lua nono faatasi na totogi tupe pe a ua e le mafaia lea tulaga.
Fesoasoani Tupe Fale Umia Tagata Mautotogi
E ono mafai ona e maua se fesoasoani faameaalofa e faatau mai ai se fale o e nofo ai, pe afai o se fale a le Kāinga Ora. E iai tuutuuga e tatau ona faamalieina ma e le o fale uma a le Kāinga Ora e mafai na faatauina mai, o le tulaga lena e lelei ai lou valaau mai e faamautinoa muamua ai lava. Faitau isi mau faamatalaga o le Fesoasoani Tupe Fale Umia Tagata Mautotogi.
Faaaoga le KiwiSaver mo le muai faatau o se fale
A faapea o le a e faatauina mai se muai fale e te umia, e ono mafai ona tala i tua lau saofaga KiwiSaver e fafaga ai lau tupe teu. E tatau na atoa le 3 tausaga talu ona e fai saofaga KiwiSaver (po o se isi polokalame tau tupe faasao talafeagai). Ia manatua, e tatau na taatia ai le $1,000 i au saofaga mai le tupe na tala i tua. Faaaoga le KiwiSaver mo le muai faatau o se fale.
Fautuaga – faaaogaina o saofaga KiwiSaver
Ia mautinoa ua maua lau saofaga KiwiSaver a o le i laasia tulaga e aunoa ma ni tuutuuga e faatau atu ai ma faatau mai ai le fale ma e tatau ona e totogia le tupe teu.
Faitau isi faiga e umia ai se fale Kāinga Ora i le itulau lea.
E mafai ona e talosaga mo se muai faamaoniga mo se faaunegatupe mo se fale, i le taimi lava ua maua ai lau tupe teu. E faailoa atu e le faletupe po o le faalapotopotoga nonogatupe le aofaiga e mafai ona e nonoina mai ina ia amata faagasolo na e saili ma le mautinoa se fale e te manao ai.
O tulaga e ono talosagaina e faletupe ma faalapotopotoga nonogatupe
E masani ai i faletupe po o faalapotopotoga nonogatupe uma ona suesue i tulaga tonu tau tupe o e maua ai ma talaaga tau tupe, au aitalafu ma noataga ma le gafatia ona e toe totogi se faaunegatupe mo se fale. O tulaga masani i laasaga faapenei, e moomia na e faailoa se:
- Pepa faamaonia - E pei o le Laisene Avetaavale Niu Sila, tusifolau, po o se pepa fanau Niu Sila, pepa sitiseni po o se pepa nofomau.
- Tuatusi o nofo ai nei - O se pili talu ai nei o mea faaaoga masani i le fale, saofaga totogi i pulega faalotoifale po o se faamatalaga tau tupe mai le faletupe o tusia ai lou igoa na lafo atu i le tuatusi o e nofo ai nei.
- Lau tupe teu - E pei o se faamatalaga tau tupe mai le faletupe po o le aofaiga o tupe faasao o faailoa ai le aofaiga o le tupe teu o maua e aofia uma ai le tupe faasao, tupe na tala i tua, fesoasoani faameaalofa ma tupe faameaalofa.
- Lau tupe maua - E pei o pepa totogi (mo se faataitaiga, pepa totogi 3 masina talu ai). A e faigaluega mo oe lava, e talosagaina le tuuina mai o se aotelega o tupe maua mai le Inland Revenue po o se kopi o faamatalaga tau tupe lata mai na saunia e se tausitusi.
E te maua faamatalaga tau tupe po o le faiga e maua atu ai se aotelega o tupe maua i le ird.govt.nz(external link).
- Talaaga tau teugatupe po o aitalafu - O faamatalaga masani mai le faletupe mo se vaitaimi tumau (mo se faataitaiga, 3-6 masina).
- Au aitalafu ma tupe totogi - E aofia ai faamatalaga mo tupe faaalu masani e pei o inisiua, credit cards, isi paleni o aitalafu ma tupe totogi faatulagaina mo oloa ua uma na faatau atu.
Taua!
O tulaga masani le uma o le aoga o se muai faamaoniga pe a mavae le vaitaimi faatulagaina, e lelei le mautinoa o lo o aoga a o le i faia se tauofoga mo se fale. Afai ua ese se tulaga ua e maua ai po o le puupuu o le taimi e saili ai se fale e fetaui lelei, e mafai na e talosaga i le faletupe po o le faalapotopotoga nonogatupe e toe faafou le muai faamaoniga a o le i aulia le aso e uma ai le aoga.
Progressive home ownership
O le Progressive Home Ownership (PHO) o se polokalame faavae a le malo e fesoasoani i tagata e le o gafatia na faatau mai se fale e tusa ma fefaatauaiga faamaketi mo meatotino o faia nei ona o tulaga faigata tau seleni.
E tele polokalame tau PHO e te ono agavaa ai e pei o le faatau mai o se fale o e mautotogi ai i le taimi nei, umia faatasi po o se faiga e lisi ai.
O polokalame nei o lo o pulea e auaunaga aloaia e pei o le Habitat for Humanity New Zealand(external link) ma le Housing Foundation(external link) mai isi mau auaunaga.
E maua le lisi atoa o auaunaga aloaia tau PHO ma tulaga e fua i ai le agavaa, i le Ministry of Housing and Urban Development.(external link)
The Whenua Māori Service
E saunia e le Tupu.nz le The Whenua Māori Service e fesoasoani i aiga o nonofo i fanua umia saoloto e Māori. E maua le fesoasoani mai faufautua e fesootai, tau atiae ma faaaoga lou fanua, ma lagolagoina au taumafaiga ia tau lau o faamoemoe atu i ai i soo se vaitaimi o faagasolo ai au fuafuaga. Afai e te umia se fanua Māori po o umia faatasi se fanua, e te maua i le itulau(external link) lea nisi faamatalaga.
Ua tau le vaitaimi e faatoatele ai tagata tou te fai mea faatasi.
Loia faufautua po o se fua fanua – E mafai na fesoasoani atu se loia faufautua (loia) po o se fua fanua i faagasologa faatulafonoina mo le fia faatauina mai o se fale. E avatu fautuaga aoga i tulaga eseese e fua i ai au tapenaga. E mafai foi ona latou faafoea tulaga e sui ai le igoa o le tagata o faamau ai se meatotino po o se fanua mai le tasi i le isi.
E te maua se lisi o loia faufautua ma fua fanua i le tou vaipanoa i le propertylawyers.org.nz(external link) po o le nzsconveyancing.co.nz(external link).
Kamupani inisiua po o se fai fefaatauaiga inisiua - O tuutuuga masani le fai o se inisiua o le fale e mafai ai ona e maua se faaunegatupe mo se fale, ma e lelei le tapenapena mamao i ai mo lea tulaga. E te maua faamatalaga aoga mo inisiua mo se fale i le sorted.org.nz(external link).
Taua!
Ua faamauina aloaia tomai mo loia faufautua ma fua fanua e faafoea fefaatauaiga tau meatotino. Peitai, na o fefaatauaiga tau meatotino e patino i ai galuega a fua fanua. E lelei le maua atu o se tau fuafua o auaunaga e saunia e se loia faufautua po o se fua fanua. E taofi ai le faateia i se pili e totogi e le i fuafuaina.
Tagai i nisi o itulau tafailagi faaopoopo e aoga i ai le “Preparing and applying.”
- Lisi o mea e siaki – Preparing and applying [PDF, 148 KB]
- Tupu.nz(external link) – The Whenua Māori Service
Fesoasoani tau tupe mo le fia faatau mai o se fale:
- Faaunegatupe Muai Fale Faatau
- Faaunegatupe Kāinga Whenua
- Faaaoga le KiwiSaver mo le muai faatau o se fale
- Fesoasoani tupe mo se fale e umia e le tagata nofo mautotogi
O punaoa saunia e le Sorted e faaputu ai se tupe teu ma tupe faasao:
- Sorted.org.nz(external link)
- Metotia tala o le Tupe(external link)
- Vaevaega e iloa ai se aofaiga o se mokesi e mafai ona maua(external link)
- Kalena faamoemoega faatulagaina(external link)
- Auala e faaputu ai se tupe teu(external link)
- Auala e faasao ai tupe(external link)
- Vaevaega mokesi(external link)
- Vaevaega tupe faasao(external link)
Nofoaga e maua ai se loia po o se fua fanua:
IRD:
Uma na faafou le itulau: 12 February 2024