E vaaia e Kāinga Ora faamaumauga i talaaga o fale i Niu Sila o nofoia e tagata e maualalo tupe maua, e aofia ai fuafuaga tau fanua ma fale, ata tuai, ma suesuega ua teu ese ma taofia. E tele ina aoga faamaumauga nei i tagata e ona fale, au suesue, po o tomai tala faasolopito, e iloa ai fausaga tuai o le fanua ma le fale ma taiala faavae mo fale.

Mauaina atu o faamaumauga nei

O le tele o faamaumauga o umia e le Archives New Zealand(external link) ma e faaaoga le faiga Archway(external link) e maua atu ai. E aofia ai faamaumauga mai pulega nei:

  • Housing Division a le Ministry of Works
  • State Advances Corporation
  • Housing Corporation of New Zealand
  • Housing New Zealand Ltd

Na iai le vaitaimi na pulea ai e isi pulega fale a le malo, e aofia le NZ Police, Education, Māori Affairs, Corrections, ma le Post Office,

E patino se faamaumauga o fia maua? Tagai i le Archives New Zealand(external link).

Faamatalaga tau fanua ma fale ma fuafuaga fausaga o fale

Matou te taofia fuafuaga tau tinoifale ma ogapaipa e faaalu ai le vai, ma e masani na talosagaina e tagata e ona fale, pulega faalotoifale, ma kamupani e faafoua fale.

Fuafuaga o mafai na maua:

  • E ova atu ma le 20,000 – 30,000 fuafuaga o faaali le tusiga i ata mo fale na fau mai le 1937 – 1987.
  • E iai fuafuaga mo fale ma ogapaipa e faaalu ai le vai ua uma na scan ma e mafai na imeli atu e aunoa ma se tupe e totogi.
  • E le i mafai na faaaoga faiga faakomepiuta mo fuafuaga ua faalaupepa.

Ia manatua e lē tele ni faamaumauga o maua mo: Manawatū, Taranaki, Waikato, ma le Bay of Plenty.

Auala e faatalosaga ai se fuafuaga

  • Faailoa mai le tuatusi o le fanua ma le fale.
  • A mafai, tusi ai ma le numera faamauina o le fuafuaga mo ogapaipa e faaalu ai le vai (e maua atu i le tou pulega faalotoifale).
  • Taatia mai mo sina taimi e faagaioi ai lau talosaga:
    • Fuafuaga ua uma na scan: Nai aso lafo atu pe a faigofie na maua.
    • Fuafuaga e le i scan: E mafai na savalia vaiaso e tele o tau saili ma scan.
    • Kopi laupepa: E umi atu se vaitaimi e faagaioia ai.

E ono toe talosagaina le fia maua mai o nisi faamatalaga pe a faafaigata na iloa tonu se fuafuaga.

O fia talosaga le maua atu o se fuafuaga o se fale? Faafesootai le Archives New Zealand(external link).

Ata tuai

E tele ata tuai o faamaumauina i faila tuai, e aofia ai:

  • Fale a le malo o tau atiae ma fasi fanua ua vaevae i ai se ogamea tele
  • Atinae matātā faufale
  • Ata o aufaigaluega ma vaega taitasi
  • Ata o pulega tuai a le Kāinga Ora

Fia talosaga le maua atu o se ata?

Faatalosaga i le Records Team le fia maua o se ata. 

E moomia se talosaga tusia e faamaonia ai lau faiā i se isi pe a fia maua ata e iloa gofie ai se tagata.

Tusi faitau fale a le malo

Dr. Ben Schrader, We Call It Home: A History of State Housing in New Zealand (2005)
Na poloaia e le Ministry of Culture and Heritage ma lagolagoina e le Housing New Zealand le faiga o le tusi faitau lea, ma o lo o fofola mai ai se auiliiliga o le atinaega o fale a le malo, o aafiaga i tagata ma afioaga, tulaga na aafia ai tagata mautotogi, ma le fesuisuiai o manatu o tagata.

Peter Shaw, A History of New Zealand Architecture (1997)
Vailiili ai tulaga na faalagolago i ai fausaga mai lea vaitau, tulaga masani, ma le siosiomaga ma suiga ua iai fausaga o fale i Niu Sila.

Gael Ferguson, Building the New Zealand Dream (1994)
Toe lagalaga ai suiga o fale a le malo i Niu Sila, vailiili ai taiala faavae a le malo, suiga i fausaga o fale, ma aafiaga i tagata ona o taumafaiga e saunia ai fale a le malo.

A. D. Trlin, Social Welfare and New Zealand Society (1977)
Vailiili ai le atinaega o faiga faavae e fesoasoani ai i tagata, talatala ai taiala faavae, taatiaga tuai, ma aafiaga i le mamalu o le atunuu.

Cedric Firth, State Housing in New Zealand (1949)
Na lolomi ma faasalalau e le Ministry of Works, ma e maua ai se malamalamaaga i uluai taumafaiga mai o fale a le malo i totonu o Niu Sila, e maua ai fuafuaga o ituaiga fausaga, ata, ma le taatiaga o le tinoifale ma le fausaga o fale a le malo.

Fia faitau i tusi nei? E maua i le NZHistory.net.nz(external link)

Faamaumauga tuai tau suesuega ma lipoti

Lipoti maketi tau apitaga ma fale (2003 – 2005)

E aofia i lipoti nei le tau o fale, suiga i mautotogi, ma le tulaga gafatia e umia ai se fale. E mafai na maua lipoti tuai i le Reports and Publications

Na suia lipoti nei i le faiga National Housing Market Report(external link) (MBIE).

Suesuega Tulaga o Fale i Niu Sila

O le Centre for Housing Research Aotearoa New Zealand (CHRANZ)(external link) e maua ai suesuega tutoatasi i suiga ua iai fale. 

Na lipotia foi taumafaiga sa faaaoga e suesueina ai le tau aoga o fale i Niu Sila i le Annual Report ma le Statement of Intent.

Uma na faafou le itulau: 12 May 2025