Te whai mōkai
E mōhio ana mātou he tino hoa ngā mōkai, ā, ina taea, e hiahia ana mātou kia whai wāhi koutou ko tō whānau ki ngā painga maha o te whai mōkai.
He wāhanga hira te whai whakaaetanga mō te whai mōkai ki roto i tō kāinga nō tō whakaaetanga retihanga. Ki te kore e whakamōhiotia mai mātou mō tētahi mōkai kei te takahi pea koe i tō whakaaetanga ka mutu he take hauora me te haumaru anō pea tērā.
Ki te whiwhi mōkai koe me tika tō tiaki mā te whai i ngā ture a tō kaunihera me ngā hātepe a Kāinga Ora.
Ka aha mēnā ka hiahia mōkai koe
He mea nui kia mōhio mātou mēnā kei a koe tētahi kurī, tētahi ngeru, tētahi kararehe pāmu rānei, kei te hiahia rānei kia whiwhi i tētahi.
Ka āwhina i a mātou ngā mōhiohio mō tō mōkai ka kohia e mātou:
- Kia whakarite kāore koe e whainatia. Mēnā ka noho koe i tētahi whaitua noho kei reira pea ētahi ture tauwhāiti mō te whai mōkai (me ngā ngeru).
- Me whakamōhio atu ki ā mātou kaimahi me ngā kaikirimana ina haere atu ki te kite i a koe.
- Me mātua whakarite kei te hōu tonu tō whakaaetanga retihanga. Ko ētahi whakaaetanga o mua atu kāore i te whakaae ki ngā kurī, nō reira ka taea e mātou te whakahou i tēnei mōu hei tiaki kāore koe i te wāhi i tō whakaaetanga.
Mēnā he kurī, he kararehe pāmu tō kararehe, me waitohu e koe tētahi puka Ngā Mōhiohio Mōkai ka whakaae kia tika tō tiaki i tō mōkai.
Ka tuku ēnei pepa whakamārama i ngā mōhiohio hira mō te whai kararehe i tō kāinga, me waea mai rānei ki 0800 801 601 kia mōhio ake mātou mō tō mōkai.
Mātakitakihia ki raro nei hei kite ake ngā mea pai ki te mōhio mēnā e hiahia ana koe ki te whai mōkai i tō kāinga.
- He kurī
- He ngeru
- He kararehe pāmu (he kau, he hipi, he hōiho, he poaka, he nanekoti) e puritia ana hei mōkai
- He manu, he ika, he kararehe paku
Ka tirotiro mēnā kei te tika tō kāinga me tō mōkai, ā, mēnā kei te pai, ka whakaae pea mātou kia whai mōkai koe. I muri mai ko tāu noa iho kia tika te manaaki, me matua whakarite kāore e whakararuraru i ō kiritata, ā, me pārekareka ki tō mōkai.
I ētahi wā tē taea pea te whakaae ki ngā mōkai i tō kāinga. Tērā pea he kore i tika nō tō kāinga (hei tauira, ngā raru taiepa, wāhi), he mōrearea rawa pea nō te mōkai. Ki te pēnei, ka whakamōhio atu mātou ki a koe, ā, ka taea e koe te tono i a mātou ki te arotake i tā mātou whakatau mēnā ki ō whakaaro he tōkeke-kore.
Pērā i ētahi atu rangatira mōkai i Aotearoa, kei runga i a koe ki te tiaki i tō mōkai, kia hauora, kia ora hoki tō mōkai. Ko ētahi o ngā mea me whakarato e koe mō tō mōkai ko ēnei:
- Kai
- Wai
- Korikori tinana
- Ngā nama tākuta kararehe
- Maramarahiko
- Ngā āraingamate
- Te poka
- Te Rēhitatanga
- Ngā maimoatanga noke me te puruhi
Mēnā he kurī tāu, ka tono mātou i a koe ki te whakamau i a ia mō ngā toronga mai i ngā mema rōpū o Kāinga Ora, i ngā kaikirimana rānei. Hei whakamau i tō kurī i te wā o tētahi toronga, ka taea e koe:
- Te waiho ki tō waka ka raka i ngā kūaha. Te mātua whakarite kei te rawaka te huaki i te wini kia whiwhi hau ai tō kurī me te waiho i tētahi oko wai.
- Te mau i tō kurī ki te here, ā, me te whakarite kei te whakahaeretia e tētahi tangata tika.
- Te here ki tētahi mea kaha, kia kore ai e takō, e motu rānei. He pai tētahi pou taiepa, paekati, rākau rānei, engari kāore ngā pōrori, ngā tia ki rō whenua, ngā mea ka nekeneke noa iho rānei i te pai.
- Me waiho ki tētahi rūma/karāti/hēte ka taea te raka, ā, ka here ki tētahi taputapu whare kāore e nekeneke. Kia maumahara ki te whakarite kei a ia tētahi ipu wai, me te whakamōhio ki ō tamariki kia kaua rātou e wete i te raka o te kūaha me te wete i te kurī i te here.
- Me whakahīkoi tō kurī ki te here i te wā kei tō kāinga ā mātou kaimahi.
Pepameka mō te whakamau i tō kurī [PDF, 478 KB]
He aha me pēnei au?
Ka hiahia ā tātou kurī ki te tiaki i a tātou, i ō tātou whānau. Nō reira ka riri pea ki te ekehia te kāinga, ā, kāore hoki pea e pai ki te haere ake te tangata, ngā kaimahi me ngā kaikirimana.
Hei whakahaumaru i ā mātou tāngata, kāore rātou e haere ki tētahi papanoho, ki roto i tētahi kāinga rānei ki te kore tētahi kurī i te mau. Mā te puri i tō kurī kia mau i a mātou e toro atu ana e māmā ake mō mātou te whakarite kia noho mahana, kia noho maroke, kia noho haumaru tō kāinga.
If you’re worried about a pet’s welfare or suspect mistreatment, contact the SPCA(external link). For issues like roaming dogs, excessive barking, nuisance behaviour, or attacks, get in touch with your local council’s Dog Control unit.
Raumati - Me noho mātaotao ō mōkai
I te mōhio anō he kaha ake te rongo a ngā kararehe i te wera i a tātau? Anei ētahi āwhina e ono kia noho haumaru ai ō mōkai.
- Wai me marumaru - Me noho kī he oko i te wai hou me te whakarite he nui te marumaru mō ō mōkai puta noa i te rā – otirā i te nekehanga o te rā.
- Ngā hīkoi mātaotao ake – Me whakakori i tō kurī i te wā mātaotao ake i te aha, i te ahiahi rānei.
- He wera rawa mō te hīkoi – Mēnā he wera rawa te papa hīkoi, he wera rawa rānei te kirikiri mō ō waewae, ka wera rawa anō rānei mō tō mōkai.
- Ka tīkākāhia anō hoki ngā mōkai – Ka nui ake te mōrea o ngā mōkai he hāmā ake te kiri me ngā huruhuru, ā, ka taea e koe te tiaki mā te panipani āraitīkākā mōkai ki ngā ihu, ngā taringa me ngā puku.
- Ka whakamate hoki pea ngā waka wera - Kaua rawa e whakarērea ō mōkai ki roto i tō waka. Ka mate pea koe ki te utu i te whaina o te $300. Mēnā ka kitea e koe he kurī kua raka atu ki te waka, ā, kei te auhi, me wawe te waea atu ki ngā Pirihimana, ki te SPCA rānei.
- Me kutikuti ngā huruhuru - Mā te kutikuti i ngā huruhuru o tō mōkai ka āwhina kia noho mātaotao, engari ka āwhina hoki ngā huruhuru kia kore ai e tīkākātia nō reira kaua e kutia katoatia kia moremore.
Takurua - Tiakina ō mōkai i te pānga mai o te makariri.
He pai ki a tātou katoa te tākaikai mahana me te noho āhuru i te huarere mātao, mākū hoki, ā, he pēnā anō ngā mōkai. Ka hari, ka ora hoki ō mōkai i te hōtoke i ēnei kupu āwhina:
- Whakamarumaru me te mahana - Mēnā kei te rongo koe i te makariri, kei te rongo anō ō mōkai i te makariri. Me whakamaru i a rātou i ngā huarere kino mā te tuku ki rō whare i ngā wā e taea ana. Mēnā e noho ana tō mōkai i waho, me mātua whakarite kei te whiwhi i tētahi whakaruruhau mahana, ārai-mātao, ārai wai, ārai hau hoki.
- Te kai me te wai - Kāore tonu e puta atu ngā kararehe ki waho ki te makariri, nō reira he pai te whakamahi taonga tākaro me ngā pānga whāngai i ngā wā kai mō te oranga hinengaro me te tinana. He pai hoki kia tirohia ngā ipu wai i ia rā, kei pātiohia, kei mate pea koe ki te wāwāhi i te tio.
- Kia haumaru te korikori tinana - He rawe ki ā mātou punua kurī te hīkoi, ahakoa te makariri, te ua rānei. Me puta ki te hīkoi i ia rā, kia pakari tonu ō rātou tinana me ngā hinengaro. He ngāwari ake te kite i ngā mōkai mēnā he muramura ngā taura me ngā hānihi i ngā ata me ngā ahiahi pōuri.
- Ngā mahere ohotata o te whare - me mātua mōhio kei hea ngā tāngata katoa o te whānau, tae atu ki ō kararehe.
Kua whakahoungia te whārangi: 1 Hakihea 2025