Te Hītori o ngā Kāinga Kāwanatanga

1905 – 1919: Ngā whare kāwanatanga o mua

I te 1905, i whakaurua mai e te Pirimia a Richard Seddon te 'Workers’ Dwellings Act, ā, ko te mutunga atu ko ngā whare rēti kāwanatanga tuatahi mō ngā kaimahi o te pokapū tāone nui. Ko tana whāinga he kaupare atu i ngā kairetiwhare apo me te whakapai ake i ngā paerewa noho. Engari, nā te nui o ngā rēti he iti noa ngā kaimahi i taea te utu, ā, ka mutu te kaupapa i te tau 1919.

Ngā tau o te 1920 – 1930: Ngā tapa tāone hou me te tipu o ngā whare o mua

I muri i te Pakanga Tuarua o te Ao, i tino piki te hiahia ki ngā whare. I whakatūria e te Railway Department tētahi wheketere i Frankton, Kirikiriroa, e whakaputa ana i ngā whare kua oti kē te whakatū ngā wāhanga kia hangaia ki ngā tapa tāone pērā i a Frankton me Moera, Te Awakairangi. Engari, kāore i roa ka iti ake te utu o ngā kamupene tūmataiti, ā, ka whakamutua te kaupapa.

I ngā tau o te 1920, nā ngā kaupapa here pūtea taurewa māmā i taea e ngā kaimahi te mino te 95% o te utu o te whare, ka tino piki haere ngā utu o ngā whare. Nā te Aumate Ohaoha Nui o ngā tau o te 1930 i tino aukati i tēnei tipu.

1935: Ka whakawhānuitia e te kāwanatanga Reipa tuatahi ngā whare tūmatanui

I raro i te Pirimia a Michael Joseph Savage, ko te mea matua a te Kāwanatanga Reipa tuatahi ko ngā whare rēti kāwanatanga kia tū pakari ai te hunga i pākia e te Aumate Ohaoha Nui.

Tae atu ki te tua 1939, neke i te 5,000 ngā whare kāwanatanga i hangaia. Nā ngā hoahoa whare 400 i whakarite kāore i rite pū tētahi kāinga ki tētahi atu i te takiwā kotahi.

Ngā tau o te 1945 – 1960: Te whakanui haere i ngā whare noho i muri o Te Pakanga Tuarua o te Ao

Whai muri i Te Pakanga Tuarua o te Ao, 10,000 ngā whare kāwanatanga i hangaia i te tau. I whakamaheretia ngā tapa tāone whānui, tae atu ki ngā toa, ngā rawa whakaahuru me ngā wāhi tūmatanui whakapaipai.

500 ngā whare kua tapahia tōmua he mea kawe mai i Atiria hei whakarite i te poto o ngā rawa. I whakaurua hoki e te kāwanatanga tētahi kaupapa hangatanga ā-rōpū, e tautoko ā-pūtea ana i ngā kaiwhakawhanake hanga whare mā ngā hoahoa a te kāwanatanga. Nā tēnei i puta ai ngā whaitua noho i hangaia mai i ngā papanga iti ake te utu pērā i te fibrolite, ā, kāore nei he tūmataitinga.

I ngā tau tuatahi o te 1950, i whakaurua mai e te Kāwanatanga o Nahinara ngā kaupapa here hei whakatenatena i ngā kaireti whare kāwanatanga ki te hoko i ō rātou whare me te tautoko ā-pūtea i te ahumahi hangatanga ki te whakaheke i ngā utu hanga whare. Nā tēnei i tū ai ngā whanaketanga whare matoru-nui i ngā wāhi pērā i Tāmaki Makaurau me Porirua, i te raki o Te Whanganui-a-Tara.

Ngā tau o te 1970 – 2000: Te neke o ngā kaupapa here me ngā whakahounga ki te mākete

I te tau 1974, i whakatūria te Housing Corporation of New Zealand, i whakauru mai i ngā kaupapa whare o roto i te tāone nui me ngā momo whare noho pērā i ngā whare i whakarōpūtia.

I ngā tau o te 1990, i hokona atu e te Kāwanatanga o Nahinara ngā whare kāwanatanga me te rāhui i ngā whare i toe mai ki te hunga whai takuhe anake hei rēti, ā, i mate rātou ki te utu rēti mākete (he mea whakangāwari e ngā pūtea āwhina whare noho).

I te tau 1999, i whakahokia mai e Reipa ngā rēti hāngai ki ngā moni whiwhi, me te whakapōtae i ngā rēti ki te 25% o ā rātou moni whiwhi.

I te tau 2001, i whakatūria Te Kaporeihana Whare o Aotearoa, ā, koinei te whakahounga hou rawa o te tari tiaki whare noho a te kāwanatanga o Aotearoa.

2018 – 2019: Ka whakatūria a Kāinga Ora

I te tau 2018, ka whakatūria e te kāwanatanga Te Tūāpapa Kura Kāinga (MHUD), e whakakotahi ana i ngā mana kaupapa here whare noho mai i Hīkina Whakatutuki, Te Tai Ōhanga me Te Manatū Whakahiato Ora.

I te 2019, i whakakotahitia Te Kaporeihana Whare o Aotearoa, HLC, me Kiwibuild kia tū mai ko Kāinga Ora:

• Te whakahaere i te kōpaki whare tūmatanui
• Te ārahi i ngā kaupapa whanaketanga ā-tāone a te kāwanatanga
• Te tautoko i te whai whare ki ngā kaihoko whare tuatahi
• He whakarato i ngā kaupapa whare hira a te kāwanatanga

2024 – 2025: Te whakatikatika i ngā kaupapa matua a Kāinga Ora

Whai muri i te Pōtitanga Whānui 2023, i whakatikatikahia mai e te Kāwanatanga a Nahinara a Kāinga Ora kia aro ki te:

• Whakahou i ngā whakaritenga āheitanga mō ngā whare kāwanatanga.
• Whakaiti i ngā whanonga tūhourangi a ngā kaireti.
• Whakaiti i ngā whanaketanga nunui, ka neke ki ngā mahi ngātahi tūmatanui-tūmataiti.
• Whakaiti i ngā utu kia toitū ake ā-pūtea.