Te Hītori o ngā Kāinga Kāwanatanga

Te whare noho kāwanatanga tōmua

I te tau 1905 nā Pirimia Richard Seddon te Workers Dwellings Act i whakamana, ā, ka hangaia ngā whare kāwanatanga tuatahi hei rēti mā ngā kaimahi i roto i te pokapū o te tāone. Ki ngā whakaaro o Seddon, ka taea e te hunga nō Aotearoa te pārekareka i te kounga noho nui ake mēnā ka whakakapi te kāwanatanga i ngā kairetiwhare tāone 'apu'. I hangaia ngā tini rau kāinga engari he nui rawa ngā rēti mō te tini, ā, i hinga te hōtaka i te tau 1919.

Ngā whare a te Workers' Dwelling Act(external link).

Ngā tapa tāone hou

I ara ake te hiahia e piki haere ana mō ngā whare noho i muri i te Pakanga Tuatahi o te Ao kia whakatūria e te Railways Department tētahi wheketere ki Frankton, Kirikiriroa, e hanga ana i ngā whare kua auahatia kētia mai i te rākau o te takiwā rā. I hangaia ētahi tapa tāone tūtahi o ngā whare rerewē ki Frankton, ki Moera, ki Te Awakairangi anō hoki. I kati te kaupapa i tā te Kāwanatanga whakatau he iti iho te whakapaunga mā ngā kamupene tūmataiti hei hanga i ngā whare.

Nā te nama kāwanatanga māmā i ngā tau o te 1920 – i pai ai tā ngā kaimahi mino i te 95% o te utu o tētahi whare – i pahū mai te hangatanga ki ngā tapa tāone. I mimiti haere tēnei i te Aumate Ohaoha Nui o ngā tau 1930.

1935

I hiahia te Kāwanatanga Reipa tuatahi, i arahina e Michael Joseph Savage, ki te whakarato i ngā kāinga, i te whita hoki mō te hunga kua koremahi i muri i te Aumate Ohaoha. Nā rātou i hoatu taurewa i te pūtea mō ngā hokonga whare tūmataiti, ā, i hanga ngā whare hei rēti mā te marea. I hangaia te whare kāwanatanga te 5,000 i te tau 1939. I tukuna e ngā kaihoahoa whare ngā hoahoa e 400 rerekē, ā, kāore ētahi kāinga e rua i ōrite tonu.

Whai muri i te pakanga

Whai muri i te Pakanga Tuarua o te Ao, ka hangaia ngā whare kāwanatanga 10,000 e te Kāwanatanga. I whakatakotoria ngā tapa tāone tūtahi, i whakatūria ngā toa, ngā rawa tukuora hoki, ā, i mahi horanukuhia te wāhi tūwhera.

Nā ngā kōpaka rawa i hoko whakaroto te Kāwanatanga i te 500 whare kua auahatia kētia i Ateria. I whakarewa hoki rātou i tētahi kaupapa 'hanga ā-rōpū', e taurangi ana i ngā whare hou ka hangaia ki ā te Kāwanatanga hoahoa. Ko te hua ko ngā hanga tini-whare kua hangaia ki ngā rawa iti iho te utu pērā i te fibrolite, ā, i hapa ai te tūmataiti.

I te tīmatanga o te rautau 1950, i tukuna e te Kāwanatanga Nāhinara kia hoko ngā kairēti a te kāwanatanga i ō rātou kāinga, i tukuna atu ngā pūtea taurewa a te kāwanatanga, i āwhina i ngā utu o te ahumahi hanga hei whakaheke i ngā utu whare. He kiato ake te hanga i ngā whare noho hou, ā, i puta mai ngā wāhi whare noho kāwanatanga nui ki te tonga o Tāmaki Makaurau, ki Porirua hoki, ki te raki o Te Whanganui-a-Tara.

Dixon Street Flats, Te Whanganui-a-Tara(external link).

Ngā tau o te 1970 ki ngā tau 2000

I hangaia te Housing Corporation i te tau 1974 whai muri i tētahi uiui ki te whare noho kāwanatanga. I hanga whare te Corporation ki ngā wāhi i rō-tāone, ā, i whakawhanake rātou i ētahi momo whare noho, pērā i te whare noho rāpoi.

I hoko atu te Kāwanatanga Nāhinara i ngā whare kāwanatanga i te rautau 1990, engari i mau tonu te hōtaka hanga whare kāwanatanga iti iho. Ko ngā tāngata whiwhi takuhe anake i āhei ki te rēti i tētahi kāinga kāwanatanga, ki te rēti mākete katoa, me ngā pūtea āwhina wāhi noho nā te pūnaha tokoora. Nā Reipa i whakatū anō ngā rēti hāngai-moni whiwhi i te tau 1999, nā konā ko ngā kairēti e māraurau ana kāore i utu i te neke atu i te 25 ōrau o tā rātou moni whiwhi ki te rēti.

Ko te mea tino hou ki te whakapapa kāinga kāwanatanga o Aotearoa ko te Housing New Zealand Corporation, i whakatūria i te tau 2001.

2018-19

I te tau 2018, ka whakapuakina e te kāwanatanga te hanganga o tētahi Manatū hou – Te Tūāpapa Kura Kāinga (MHUD), kua hangaia ki ētahi wāhanga o MBIE, o Te Tai Ōhanga, o MSD hoki.

I te tau whai muri mai, i whakakotahingia a Housing New Zealand Corporation, a HLC me Kiwibuild kia tū hei te Housing and Urban Development Authority, Kāinga Ora – Homes and Communities (Kāinga Ora).

He tūranga haere ngātahi tō Kāinga Ora, tō Te Tūāpapa Kura Kāinga mō te whare noho, mō te whanaketanga ā-tāone hoki. E kawe ana Te Tūāpapa Kura Kāinga i te ārahitanga ki te pūnaha whare noho me te whanaketanga ā-tāone, ki te kaupapahere, ki te aroturuki, ki te tohutohu hoki i te Kāwanatanga mō te ahunga rautaki anō hoki. E arotahi ana a Kāinga Ora ki te tuku i te whare noho tūmatanui, ki te tuku i te āwhina pūtea hāngai kāinga, ki te tīmata, ki te whakahaere rānei i te whanaketanga ā-tāone ki tōna kotahi, mō ētahi atu rānei, ā, me te tuku i ētahi āhuatanga o te Hōtaka Hanga a te Kāwanatanga.